19
شناخت‌نامه قرآن برپايه قرآن و حديث ج۴

1 / 3

قرآن، ظاهر و باطنى دارد

۱۴۶۲.پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله: هيچ آيه‏اى از قرآن نيست ، مگر اين كه ظاهرى دارد و باطنى ، و هيچ حرفى‏۱ از آن نيست ، مگر اين كه تأويلى دارد (و تأويل آن را جز خدا و ريشه‏داران در دانش ، كسى نمى‏داند) .

۱۴۶۳.پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله: هيچ آيه‏اى از قرآن نازل نشده ، مگر اين كه ظاهرى و باطنى دارد، و براى هر حرفى، حدّى است، و براى هر حدّى ، مطّلعى‏۲است.

۱۴۶۴.امام على عليه السلام: قرآن، ظاهرش زيبا و باطنش ژرف است، شگفتى‏هايش پايان نمى‏يابند، غرايبش تمام نمى‏شوند و تاريكى‏ها جز با آن زدوده نمى‏گردند .

۱۴۶۵.امام صادق عليه السلام: عدّه‏اى به ظاهر [قرآن‏] ، ايمان آوردند و به باطن آن ، كافر شدند . پس هيچ سودشان نبخشيد . پس از آنان ، مردمانى آمدند كه به باطن [قرآن‏] ، ايمان آوردند و به ظاهر آن ، كافر شدند . [قرآن،] اينان را نيز هيچ سودى نبخشيد. ايمان به ظاهر بايد توأم با ايمان به باطن باشد و ايمان به باطن بايد با ايمان به ظاهر همراه باشد.

1.حرف، در اين جا به معنى «وجه» است و مقصود از آن، وجهى از كلام است كه آيه يا آياتى مشتمل بر آن است، از قبيل: امر، نهى، موعظه، ترغيب، تهديد و مانند اينها. بنا بر اين، هيچ وجهِ سخنى در قرآن نيست، مگر آن كه تأويلى دارد.

2.مطّلع (به ضمّ ميم و تشديد طا و فتح لام) ، اسم مكان است از اطّلاع ، يعنى مكان نگريستن و اطّلاع يافتن ، يا (به فتح ميم و لام و سكون طا) ، اسم مكان است از طلوع به معناى مكان طلوع .


شناخت‌نامه قرآن برپايه قرآن و حديث ج۴
18

1 / 3

لِلقُرآنِ ظَهرٌ وبَطنٌ‏

۱۴۶۲.رسول اللَّه صلى اللَّه عليه و آله : لَيسَ مِنَ القُرآنِ آيَةٌ إلّا ولَها ظَهرٌ وبَطنٌ ، وما مِنهُ حَرفٌ‏۱ إلّا وإنَّ لَهُ تَأويلاً (وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّ سِخُونَ فِى الْعِلْمِ)۲ .۳

۱۴۶۳.عنه صلى اللَّه عليه و آله : ما نَزَلَ مِنَ القُرآنِ آيَةٌ إلّا ولَها ظَهرٌ وبَطنٌ ، ولِكُلِّ حَرفٍ حَدٌّ ، ولِكُلِّ حَدٍّ مَطَّلعٌ‏۴ .۵

۱۴۶۴.الإمام عليّ عليه السلام : إنَّ القُرآنَ ظاهِرُهُ أنيقٌ وباطِنُهُ عَميقٌ ، لا تَفنى‏ عَجائِبُهُ ، ولا تَنقَضي غَرائِبُهُ ، ولا تُكشَفُ الظُّلُماتُ إلّا بِهِ .۶

۱۴۶۵.الإمام الصادق عليه السلام : إنَّ قَوماً آمَنوا بِالظّاهِرِ وكَفَروا بِالباطِنِ ، فَلَم يَنفَعهُم شَي‏ءٌ ، وجاءَ قَومٌ مِن بَعدِهِم فَآمَنوا بِالباطِنِ وكَفَروا بِالظّاهِرِ ، فَلَم يَنفَعهُم ذلِكَ شَيئاً۷ ، ولا إيمانَ بِظاهِرٍ إلّا بِباطِنٍ ، ولا بِباطِنٍ‏۸ إلّا بِظاهِرٍ .۹

1.الحرف بمعنى‏الوجه. فقوله عليه السلام: «ما منه حرف‏إلّا وإنّ له‏تأويلاً» فالظاهر منه أنّ المراد بالحرف هو الوجه‏الذي اشتملت عليه آية أو آيات - من أمر أو نهي أو وعظ أو ترغيب أو ترهيب أو ما إلى ذلك - فما من القرآن حرف إلّا وله تأويل.

2.آل عمران: ۷ .

3.كتاب سليم بن قيس : ج‏۲ ص‏۷۷۱ عن عمر بن أبي سلمة عن الإمام عليّ عليه السلام ، بحار الأنوار : ج‏۳۳ ص‏۱۵۵ ح‏۴۲۱ .

4.المطلع : إمّا بضمّ الميم وتشديد الطاء وفتح اللام ؛ اسم مكان من الاطِّلاع ، أو بفتح الميم واللام وسكون الطاء اسم مكان من الطلوع ، وهو مراد اللَّه من العبد بها (الميزان في تفسير القرآن : ج ۳ ص ۷۴) وراجع : المجازات النبويّة : ص ۲۵۱ ذيل ح ۲۰۰ .

5.المجازات النبويّة : ص ۲۳۶ ح ۲۰۲ ، تفسير العيّاشي: ج ۱ ص ۱۱ ح ۵ ، بصائر الدرجات: ص ۲۰۳ ح ۲ كلاهما عن الفضل بن يسار عن الإمام الباقر عليه السلام نحوه ؛ الزهد لابن المبارك ( الملحقات ) : ص ۲۳ ح ۹۳ عن الحسن ، مسند أبي يعلى: ج ۵ ص ۸۰ ح ۵۱۲۷ عن ابن مسعود وكلاهما نحوه ، وراجع : المعجم الكبير: ج ۱۰ ص ۱۰۶ ح ۱۰۱۰۷ ، المعجم الأوسط: ج ۱ ص ۲۳۶ ح ۷۷۳ .

6.نهج البلاغة: الخطبة ۱۸ ، أعلام الدين: ص ۱۰۲ ، غرر الحكم : ح ۳۵۷۸ ، جامع الأخبار: ص ۱۱۷ ح ۲۱۲ ، نزهة الناظر: ص ۱۱۳ ح ۴۷ ، كشف الغمّة : ج ۲ ص ۴۱۷ كلاهما عن الإمام الصادق عليه السلام وفي الثلاثة الأخيرة صدره إلى «عميق» ؛ ربيع الأبرار: ج ۲ ص ۸۰ .

7.في المصدر : «شي‏ء» ، والصواب ما أثبتناه كما في بحار الأنوار .

8.في المصدر: «باطن» ، و الصواب ما أثبتناه كما في بحار الأنوار .

9.مختصر بصائر الدرجات: ص ۷۸ ، بصائر الدرجات: ص ۵۳۶ ح ۵ كلاهما عن الهيثم بن عروة التميمي ، بحار الأنوار: ج ۷۲ ص ۹۷ ح ۱۳ .

  • نام منبع :
    شناخت‌نامه قرآن برپايه قرآن و حديث ج۴
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
    لینک خرید :
    http://shop.darolhadith.ir/137-.html
تعداد بازدید : 64889
صفحه از 580
پرینت  ارسال به