اين آيه ، ناظر به مجادله يهوديان با مسلمانان است. آنها مى‏گفتند: ما و شما نبوت موسى عليه السلام را پذيرفته‏ايم و اختلاف ما بر سر پيامبرى محمد صلى اللَّه عليه و آله است، پس شما بايد به يهوديت بگرويد.^۱ راز بطلان اين حجّت جدلى اين است كه يهوديان مانند مسلمانان معتقد بودند كه علت لزوم ايمان به نبوّت موسى عليه السلام معجزات آشكار اوست . پس همه بايد به نبوّت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله ايمان آورند؛ زيرا آن حضرت هم صاحب معجزه بود.^۲

4. جدال در باره قيامت‏

(يَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِهَا وَالَّذِينَ ءَامَنُواْ مُشْفِقُونَ مِنْهَا وَ يَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ أَلَآ إِنَّ الَّذِينَ يُمَارُونَ فِى السَّاعَةِ لَفِى ضَلَلِ بَعِيدٍ .^۳
كسانى كه به آن [ قيامت ] ايمان ندارند ، شتابزده آن را مى‏خواهند ، و كسانى كه ايمان آوردند ، از آن هراسناك‏اند ، و مى‏دانند كه آن حق است ، بدان كه آنان كه در باره قيامت مجادله مى‏كنند در گم‏راهى دور و درازى اند).

5. جدال با مؤمنان‏

(وَإِنَّ الشَّيَطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى‏ أَوْلِيَآلِهِمْ لِيُجَدِلُوكُمْ .^۴
شيطان‏ها به دوستانشان وسوسه مى‏كنند تا با شما مجادله كنند).

6. جدال خصمانه‏

(وَ إِن جَدَلُوكَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا تَعْمَلُونَ .^۵
اگر با تو مجادله كردند ، بگو : خداوند داناترين است به آنچه انجام مى‏دهيد).

كسانى كه كافر شدند ، به باطل مجادله مى‏كنند ، تا با آن حق را پايمال كنند ، و آيات مرا و هر آنچه را كه بيم داده شدند ، به ريشخند گرفتند . چه كسى ستمگر از آن كسى است كه وقتى آيات پروردگارش به او يادآورى مى‏شد ، از آنها روى گرداند ، و آنچه پيشتر اندوخته بود از ياد برد ؟ ما بر دل‏هايشان پرده‏اى افكنديم تا آن را نفهمند و در گوش‏هايشان سنگينى است . اگر آنها را به هدايت دعوت كنى ، هرگز هدايت نپذيرند) .
(وَ جَدَلُواْ بِالْبَطِلِ لِيُدْحِضُواْ بِهِ الْحَقَّ .¹
به باطل مجادله كردند تا با آن حق را پايمال كنند) .

3. جدال در باره خدا و پيامبر صلى اللَّه عليه و آله‏

(وَ مِنَ النَّاسِ مَن يُجَدِلُ فِى اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطَنٍ مَّرِيدٍ .^۲
از مردمان كسانى هستند كه بدون اطلاع ، در باره خداوند مجادله مى‏كنند ، و از هر شيطان ياغى پيروى مى‏نمايند) .
(وَ مِنَ النَّاسِ مَن يُجَدِلُ فِى اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ لَا هُدًى وَ لَا كِتَبٍ مُّنِيرٍ * ثَانِىَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ اللَّهِ .^۳
از مردمان كسانى هستند كه بدون اطلاع و هدايت و كتاب روشنگرى در باره خداوند مجادله مى‏كنند ، آن هم از سر نخوت تا مردم را از راه خدا گم‏راه كنند) .
(وَ الَّذِينَ يُحَآجُّونَ فِى اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا اسْتُجِيبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ دَاحِضَةٌ عِندَ رَبِّهِمْ وَ عَلَيْهِمْ غَضَبٌ وَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ .^۴
كسانى كه در باره خدا محاجّه مى‏كنند ، بعد از آن كه دعوت او را اجابت كردند ، حجتشان پيش پروردگارشان باطل است ، و خشمى بر آنهاست ، و عذابى سخت برايشان هست).