راهبردي ^۱ دارد. گرچه در ظاهر، عبد الجليل از جريان‏هاي امامي همچون اصوليّه و اخباريّه، ياد مي‏كند، امّا عدم تطبيق اطلاعات موجود در كتاب، با شخصيّت‏هاي شناخته شده اين جريان‏ها، نشان مي‏دهد كه مطرح كردن جرياني به عنوان «شيعه اصوليّه» و سپس خبر دادن از تقابل آنها با اخباريّه، صرفاً راهبردي براي بازيابي جايگاه اجتماعي اماميّه در عصر عبد الجليل بوده است.
كليدواژه‏ها: شيعه اصوليّه، شيعه اخباريّه، نقض، عبد الجليل قزويني، سده ششم، راهبرد، گفتمان كلامي.

9
جايگاه اصطلاح «شيعة اصوليّه» در گفتمان كلامي عبدالجليل قزويني رازي

سيّد محمّدهادي گرامي ^۱

تقابل اخباريان و اصوليان از سده يازده هجري و هم‏زمان با فعّاليت‏هاي ملاّ محمّدامين استرآبادي آغاز شد. در عين حال، كاربرد اصطلاحات «اخباري» و «اصولي» را مي‏توان به شكل محدودتري در سده‏هاي پيشين نيز پيجويي كرد. كتاب نقض عبد الجليل قزويني رازي، از معدودترين آثار امامي در سده‏هاي ميانه است كه در آنها تقابل ميان اصوليّه و اخباريّه، به شكل نسبتاً خوبي انعكاس يافته است و به طور خاص، در موارد متعدّدي از گروهي به نام «شيعه اصوليّه» ياد شده است. بر اساس يك خوانش اوليّه، به نظر مي‏رسد كه تقابل مطرح شده در كتاب نقض، به اصحاب حديث قم و اماميان متمايل به مكتب متكلّمان بغداد اشاره داشته باشد. اين مقاله، با ردّ اين خوانش و يك فرضيّه ديگر، در نهايت نشان خواهد كه كاربرد اصطلاح «شيعه اصوليّه» در گفتمان كلامي عبد الجليل قزويني رازي، ماهيّتي كاملاً