معروف به نقض (تأليف شده بين سالهاي 556 تا 566 ق).
روزگار عبد الجليل، داراي ويژگيها و شاخصههايي است كه آشنايي با آنها در شناخت عبد الجليل و كتاب او بيتأثير نيست، چنان كه از روي عناوين آثار عبد الجليل نيز ميتوان تا حدودي به اين تأثير و ارتباط، پي بُرد.
زمانه عبد الجليل، يعني نيمه دوم قرن پنجم تا اواخر قرن ششم را ميتوان داراي چند ويژگي عمده دانست:
1. آباداني ري و ايران؛
2. سست شدن پايگاه خلافت در جهان اسلام و نيز در فضاي سياسي؛
3. رواج باطنيگري و انديشههاي حسن صباح
4. اختلافات و منازعات شيعه و سنّي؛
5. رونق مجالس ديني با جانمايه مباحث كلامي و برگزاري مجالس مناظره؛
6. همانديشي ديني و تفاهم مذهبي؛
7. رواج زندقه و دينگريزي.
عبد الجليل، چنان كه عناوين آثارش نشان ميدهد، عالمي است حاضر در زمان كه رخدادهاي فرهنگي زمانهاش را به خوبي درك ميكند. او به منازعات مذهبي دامن نميزند؛ بلكه با پايبندي به باورها و اعتقادات خويش تلاش ميكند آنها را به هستهاي استوار، باورپذير و قابل دفاع، فروكاهد. لذا نخستين كتابش تنزيه عايشه است. او ميكوشد پرسشهاي مطرح در جامعهاش را پاسخ دهد و از اين رو، كتاب السؤالات و الجوابات را در هفت جلد مينگارد. او در كتاب نقض، اتهامهاي بيجاي يك متعصّب را پاسخ ميدهد. اين كتاب، در
