121
عبدالجليل رازي قزويني

مى‏كردند.۱ تحقيق براى يافتن منشأ و زمان به كارگيرى مُهر و تغيير و تحوّلى كه در اين مورد به وجود آمده و نيز توجيه‏ها و دفاع‏هايى كه شيعيان در به كارگيرى مهر در سجده ارائه كرده‏اند، جاى تحقيق دارد و اين قبيل گزارش‏ها مى‏تواند براى چنين تحقيقى سودمند باشد.

چهار. گستردگى فساد

يكى از نكته‏هايى كه در باره زندگى مردم آن روز در اين كتاب گزارش شده، موضوع گستردگى فساد در بين توده‏هاى مردم و حتّى در بين عالمان دينى بود. عبد الجليل قزوينى در اين خصوص مى‏نويسد:
و امّا آنچه گفته: «فُقّاع حرام است» هست و در مسجدها خوردن خطاست و معصيت؛ امّا نيك مى‏ماند بدان كه به مذهب خواجه و همه مسلمانان مال مسلمانان به ظلم ستدن هم حرام است و الّا در مسجد نستانند، بت در كعبه باشد منزلتش بنيفزايد، فُقّاع كه در مسجد خورند حلال نشود، ونه به مذهب ناصبيان چنگ و چغانه زدن حرام است و همه عالمان زنند؟ خمرحرام است و همه فقها خورند؟ و به شاهدبازى حرام است و همه پيران و زاهدان كنند ؟ حرام، حلال نشود اگر چه ظاهر كنند و حلال، حرام نشود اگر چه پنهان كنند، تا بدانى كه كار نواصب به خلاف كار همه مؤمنان باشد، خمر حرام دانند و خورند، ظلم حرام دانند و كنند، زنا و لواطه حرام گويند و كنند و به مذهب همه طوايف اسلام، نماز واجب دانند و بسيار عوام باشند كه نماز

1.همان، ص ۵۸۵.


عبدالجليل رازي قزويني
120

خود خاك مى‏پاشيدند، علما مقتل‏خوانى مى‏كردند، زنان مويه مى‏كردند و نوحه‏سرايى مى‏نمودند، علما نوحه‏خوانى مى‏كردند و سرهاى خود را برهنه مى‏نمودند و در بين توده مردم عزادار، بين زنان و مردان، اختلاط وجود داشت.
قزوينى وجود اين اختلاط را نفى نمى‏كند؛ بلكه مى‏گويد در همه مجالس بر اين نوع باشد. گرچه نيّت علما باشد اگر مفسدى در آن ميانه معصيتى كند، مستحقّ لعنت و عقوبت باشد و عايد نباشد به علما و صلحا.۱
آداب و سنن عزادارى براى امام حسين عليه السلام و اشكال و تغييراتى‏كه در اين آيين مذهبى به وجود آمده، نيازمند تحقيق و پژوهش است و با توجّه به آن كه در زمان آل بويه، اين آيين، رنگ و بوى غليظترى به خود گرفت و كم‏كم از يك سنّت صرف مذهبى به شعار و نشان مذهب تبديل شد و چنان كه از اين گزارش به دست مى‏آيد، مورد نقد و ايراد مخالفان شيعه قرار گرفت بايد مورد توجّه محقّقان قرار گيرد و كتاب نقض در اين خصوص مى‏تواند كمك‏كار خوبى باشد.

سه. لوح يا شانه چوبى به عنوان مُهر نماز

يكى ديگر از رسومى كه آن روز در بين شيعيان وجود داشت، بهره‏گيرى از لوحى چوبى و يا شانه‏اى چوبى به عنوان مُهر براى نماز بود. در آن روزگار، شيعيان از مُهرهاى گلين - كه امروزه متداول است - بهره نمى‏گرفتند؛ بلكه به جاى آن، قطعه چوبى درست مى‏كردند و يا از شانه‏هايى كه از چوب ساخته مى‏شد براى سجده استفاده

1.همان، ص ۵۹۱ -۵۹۳.

  • نام منبع :
    عبدالجليل رازي قزويني
تعداد بازدید : 68362
صفحه از 172
پرینت  ارسال به