اختيار مى‏داشتيم! همچنين در مورد كاشان مى‏نويسد:
كاشان بحمد اللَّه و منّه منوّر و مشهور بوده است هميشه و بحمد اللَّه هست به زينت اسلام و نور شريعت و قواعد آن از مساجد جامع و مساجد ديگر با آلت و عدّت و مدارس بزرگ چون صفويّه و مجديّه و شرفيه و عزيزيه با زينت و آلت و عدّت و اوقاف و مدرّس چون سيّد امام ضياء الدين ابو الرضا فضل اللَّه بن على الحسنى.^۱
نيز در باره آبه مى‏نويسد:
اگر چه شهرى است به صورت كوچك بحمد اللَّه و منّه، بقعه بزرگوار است از شعار مسلمانى و آثار شريعت مصطفوى و سنّت علوى در جامع معمور كبير و صغير با جمعه و جماعات و ترتيب عيدين و غدير و قدر و عاشورا و برات و ختمات قرآن متواتر و مدرسه عزّ الملكى و عرب‏شاهى معمور به آلت و عدّت، مدرسان چون سيّد ابوعبد اللَّه و سيد ابوالفتح الحسينى.^۲
در باره سبزوار چنين گزارش مى‏دهد:
سبزوار... آراسته به مدارس نيكو و مساجد نورانى [است‏].^۳
در باره آثار دينى سارى آورده است:
امّا سارى و ارم معلوم است كه هميشه دار الملك و سريرگاه ملوك مازندران بوده است و غربا و بازرگانان در او ايمن و

ساكنان آن شيعه بودند، شهرهايى فاقد مراكز مهمّ دينى نشان مى‏دهد. از اين رو، عبد الجليل قزوينى در پاسخ آن، شمارى از اين مراكز را نام برده و در مواردى، توضيحاتى درباره آنها داده است.اين امر موجب شده است كه ما امروزه از اين طريق، اطلاعات ارزشمندى از اين مراكز داشته باشيم. يورش مغولان به شهرهاى ايران در بسيارى موارد، اين نوع آگاهى‏ها را از بين برده است. آثارى چون نقض در اين شرايط، بسيار مغتنم و ارزشمند اند. مرحوم عبد الجليل قزوينى در لابه‏لاى كتاب خود، آگاهى‏هايى از اين دست بسيار دارد كه به نمونه‏هايى از آنها اشاره مى‏كنيم. وى در مورد مراكز دينى قم مى‏نويسد:
و مدرسه‏هاى معروف چون مدرسه سعد صلب و مدرسه اثير الملك، و مدرسه شهيد سعيد عزّ الدين مرتضى - قدّس اللَّه روحه - و مدرسه سيّد امام زين العابدين اميره شرف‏شاه كه قاضى و حاكم است و آن سراى ستّى فاطمه بنت موسى بن جعفر عليهما السلام به اوقاف و مدرّس و فقها و ائمّه و زينت تمام و قبول اعظم، و مدرسه ظهير عبد العزيز، و مدرسه استاد بو الحسن كميج، و مدرسه شمس الدين مرتضى با عدّت و آلت و درس، و مدرسه مرتضى كبير شرف الدين با زينت و آلت و حرمت و غير آن كه به ذكر همه كتاب مطوّل مى‏شود.^۱
بايد گفت اى كاش عبد الجليل از تطويل كتاب بيم نمى‏كرد و همه اين مدارس و مراكز دينى را مى‏شمارد تا امروزه اطلاعات كافى‏اى در