تاريخ مسلمانان چه درگيرىهايى به وجود آورده است و امروزه نيز موجب تعميق اختلاف بين مسلمانان است، ارزش توجيهها و تفسيرهاى عبد الجليل قزوينى به خوبى فهميده مىشود. بحثهايى از اين دست، چه واقعيت تاريخى داشته باشد و چه نداشته باشد، تبديل به موضوعى تاريخى شده است و مسلمانان هم مكلّف به رسيدگى به اعمال پيشينيان نيستند و داور در همه مسائل بخصوص اعمال و كردار افراد، خداوند متعال است. بنا بر اين، مطرح كردن اين مباحث، چيزى جز زيان در آن نيست. اين نكته را به ياد داشته باشيم كه تفسير ياد شده از فرد عادى و بىحميّتى نيست؛ بلكه از عبد الجليل قزوينى است كه در دفاع از تشيّع و اهل بيت عليهم السلام بسيار پُرشور بود. چنين فردى تلاش مىكند گزارههاى تاريخى را به گونهاى تفسير كند كه نتيجه آن، تعميق اختلاف بين مسلمانان نباشد.
س. شناخت فِرَق و مذاهب
از جمله بحثهايى كه در كتاب نقض مىتوان سراغ گرفت، مباحث مربوط به فِرَق و مذاهب است. در تاريخ مسلمانان، گرايشها و فِرَق و مذاهب بسيارى به وجود آمدهاند. اين گونهگونى گرايشها در حوزههاى كلام، فقه، و... بود. شمارى از اين فرق و مذاهب از بين رفتهاند و شمارى از آنها هنوز در گوشه و كنار جهان اسلام باقى هستند. از بعضى از اين فِرَق، تنها نامى باقى مانده و از چون و چراى آنها اطّلاعى در دست نيست. حتّى گرايشهايى وجود داشته كه نامى هم از آنها باقى نمانده است و گاه در نوشتهاى از اين دست - كه از دوران
