165
عبدالجليل رازي قزويني

چنين سياستى مى‏تواند دفاع كند. بديهى است كه اگر رهبران شيعى آن روز چنين سياستى در پيش نمى‏گرفتند، چاره‏اى جز مخالفت علنى با قدرت حاكم نداشتند و بايد همان شيوه الموتيان را در پيش مى‏گرفتند و با توجّه به همگونى‏هايى كه در پاره‏اى موارد بين ديدگاه اسماعيليان و شاخه‏هاى مختلف آن و بين ديدگاه شيعه وجود داشت، به گونه‏اى كه نويسنده بعض فضائح الروافض از آنها به عنوان دهليز ورود به جرگه الموتيان ياد مى‏كند، در صورت مخالفت و حتّى عدم همراهى با پادشاهان سلجوقى، به سهولت مى‏توانستند مورد اتهام قرار گيرند و سرانجام، به كلّى از بين مى‏رفتند.


عبدالجليل رازي قزويني
164

حضور در صحنه سياسى شيعيان بود و در روزگارى كه سياستِ مبتنى بر مذهب، سياست غالب بود، راه را براى نفوذ شيعيان در در بار پادشاهان سنّى مذهب، باز مى‏كرد، به‏گونه‏اى كه نويسنده بعض فضائح الروافض به شدّت از اين نفوذ، دلخور بود.
قزوينى براى مراعات شرايط موجود، گاه خود را مجبور مى‏بيند تا از سياست سلجوقيان، جانبدارى كند و تا جايى كه امكان دارد، كارهاى آنان را توجيه نمايد. حتّى در مواردى كه پادشاهان سلجوقى به آزار و يا قتل وزرا و اميران و درباريان خود دست مى‏يازيدند و مرتكب قتل مى‏شدند، عبد الجليل به نوعى كار آنان را تعبير و تفسير مى‏كند كه نقد روشن و صريحى انجام نگيرد. اين رفتار، چيزى جز رفتار مبتنى بر تقيّه و مراعات شرايط زمانى نيست.
وى به اين هم بسنده نمى‏كند و هرجا سخن از پادشاهان سلجوقى به ميان مى‏آيد، به تمجيد و تعريف آنان مى‏پردازد. گاه بر نويسنده بعض فضائح الروافض ايراد مى‏گيرد كه سخن وى تنقيض اميران سلجوقى است و از گفته‏هايش نقد سياست اميران ترك استشمام مى‏شود. بديهى است كه عبد الجليل از عدم اعتبار شرعى پادشاهان سلجوقى و نيز خلفاى عبّاسى آگاه بود و نمى‏توانست حكومت آنان را برحق بداند و شرعاً آن را معتبر بداند؛ امّا طرفدارى جدّى وى از آنان نمى‏توانست چيزى جز بازتاب شرايط و الزامات سياست روز باشد.
امروز كه قرن‏ها از آن زمان مى‏گذرد، پژوهشگر و تحليلگر حوادث تاريخى، به خوبى از درستى و يا دست كم ضرورت در پيش گرفتن

  • نام منبع :
    عبدالجليل رازي قزويني
تعداد بازدید : 68625
صفحه از 172
پرینت  ارسال به