زمانه عبد الجليل رازى
شناخت عبد الجليل قزوينى بدون شناخت روزگار وى چندان نمىتواند دقيق باشد. از اين رو، در ادامه بحث، به شناخت روزگار وى خواهيم پرداخت.
عبد الجليل در نيمه دوم قرن پنجم و نيمه اوّل قرن ششم هجرى مىزيست. درگذشت وى پنجاه سال پيش از يورش وحشيانه مغولان به ايران و نابودى فرهنگ، تمدّن، و آبادانى اين مرز و بوم بود. شناخت روزگار عبد الجليل، در واقع، شناخت بخشى از علل و عوامل سقوط ايران به دست مغولان بود. در اين نكته ترديدى نيست كه عمده شكستهاى تاريخى در بين بيشتر ملّتها، به همان مقدار كه ناشى از قدرت، تلاش و توانايىِ نيروى مهاجم بيرونى است، همان مقدار هم زاييده سستى، آشفتگى، و اختلافهاى درونىِ نيروهاى داخلى است. گرچه براى شناخت آن روزگار، منابع قابل توجّهى وجود دارد، با اين حال، گزارشهاى خود عبد الجليل از زمان، هم دقيقتر و هم قابل اعتمادتر است؛ زيرا وى در اين گزارشها به دقايقى پرداخته است كه در ديگر آثار، كمتر مىتوان سراغ آنها را گرفت. از اين رو به پارهاى از زواياى گوناگون زمانه يادشده اشاره مىكنيم.
