29
عبدالجليل رازي قزويني

اخير، موجب پيدا شدن سلسله اتابكان آذربايجان و همدان، اتابكان فارس، اتابكان شبانكاره شيراز،اتابكان لرستان كبرى و اتابكان لرستان صغرا شد.۱
بر همه جا آشوب‏هاى سياسى و تزلزل حاكم بود. شهر رى از حكم كلّىِ اين قاعده مستثنا نبود. در اين شهر نيز آثار اين تزلزل و بلبشوىِ سياسى، خود را نشان مى‏داد. از اين رو، در دورانى كه عبد الجليل قزوينى در اين شهر مى‏زيست - و همين مدّت زمان مورد بحث اين نوشته است - ، تغييرات و تحوّلات قابل مطالعه‏اى را شاهديم. در عبارتى كه از عبد الجليل قزوينى در باره قدرت گرفتن حسن صباح خواهيم آورد، وى گذرا به اين وضع نابه سامان اشاره مى‏كند.
جنگ و جدال بين بازماندگان حاكمان، وزيران، اميران لشكر و ديگر افراد بانفوذ بر سر تصاحب قدرت، عملاً ثبات سياسى را از بين برده بود. وقتى طغرل‏بيگ (بنيان‏گذار سلسله سلجوقى) از بين مى‏رود، قدرت به برادرزاده و دامادش محمّد، مشهور به آلپ‏ارسلان مى‏رسد. در زمان وى اين سلسله به اوج قدرت خود دست پيدا مى‏كند. آلپ‏ارسلان از راه‏نمايى‏هاى وزيران قدرتمندى چون عميد الملك كندرى و خواجه نظام الملك طوسى برخوردار بود. با كشته شدن آلپ‏ارسلان، فرزندش ملك‏شاه به قدرت رسيد. وى نيز از تيزهوشىِ

1.معرّفى و بررسى كتاب نقض»، سيّد مرتضى حسينى شاه ترابى، مجلّه سخن تاريخ، ش ۳، ص ۵۶، تابستان ۱۳۸۷ش.


عبدالجليل رازي قزويني
28

1. اوضاع سياسى‏

الف. تزلزل و آشفتگى سياسى و دينى‏

قرن پنجم و ششم هجرى تا يورش مغولان، دوران آشفتگى سياسى و دينى جهان اسلام بود. در اين دوره، خلافت عبّاسيان، قدرت خود را از دست داده بود و خلفا به ابزارى در دست اميران و پادشاهان و وزيران تبديل شده بودند. با قدرت گرفتن اميران ديالمه و سيطره آنان بر خليفه و تبديل وى به مقامى تشريفاتى، اين زمينه به وجود آمد تا در گوشه و كنار جهان اسلام، سلسله‏هايى اعلام استقلال كنند و قدرتى به هم بزنند و در پى در اختيار گرفتن خلافت و تسليم ساختن خليفه وقت باشند. اين خواسته، موجب شده بود همواره بين اين سلسله‏ها جنگ و درگيرى و رقابت و حسادتْ شعله‏ور باشد. اين تصادم و اختلاف بين سلسله‏ها موجب كشتارهاى بسيار و خرابى‏هاى جبران‏ناپذير شد و حتّى زمينه چيرگى قوم وحشى‏اى به نام مغولان را بر سرنوشت بشر آماده كرد و بنيان عقب‏ماندگى و بدبختى مسلمانان را به وجود آورد.
در اين دوران، افزون بر به وجود آمدن سلسله‏هايى در بخش‏هاى مهم جهان اسلام در درون حكومت سلجوقيان كه در منطقه مورد بحث ما قدرت را در دست داشتند، تقسيم ديگرى وجود داشت كه به عنوان سلجوقيان عراق و كردستان، سلجوقيان روم، شام و كرمان، قدرت را به دست داشتند. افزون بر همه، تقسيم قدرت ديگرى با عنوان اتابكان پيدا شده بود كه تفرقه و چنددستگى را بيشتر مى‏ساخت. اين تقسيم

  • نام منبع :
    عبدالجليل رازي قزويني
تعداد بازدید : 74376
صفحه از 172
پرینت  ارسال به