گاه اين درگيرى‏ها به بدگويى و فحّاشى و بدزبانى از هر دو سوى منجر مى‏شد. عبد الجليل قزوينى در اين كتاب، ضمن نقل بدگويى‏هاى نويسنده بعض فضائح الروافض، بر مردم شهرهايى كه اكثر ساكنان آنها شيعه بودند، خود گاه عنان قلم را از دست مى‏دهد و به بدگويى مردم شهرهايى قلم مى‏گشايد كه بيشتر آنها سنّى‏نشين بودند. نقل اين دو ديدگاه نيز - كه نتيجه هر دو يكى است و در واقع، بازگوكننده فرجام درگيرى‏هاى مذهبى است - گوياى اين نكته است كه وقتى اختلاف‏هاى علمى به سطح توده‏ها كشيد و تبديل به فرهنگ شد، افراد عالم و دانشمند را نيز از اوج عفّت قلم، به حضيض زشت‏نگارى‏هاى چاله ميدانى مى‏كشد و اين همه، هشدارى براى پيروان اديان و مذاهب است كه به هوش باشند و اختلافات مذهبى را به ناخن خِرَد، باز كنند و نه به تيغ تهمت و غوغاسالارى.
عبد الجليل قزوينى، در پاسخ به اين قول نويسنده بعض فضائح الروافض در باره شيعه كه: «... عجب است كه خران ورامين و كفشگران در غابش (؟) و عوّانان قم و كلارگران آوه، وجولاهكان قاسانف و كياكان سارى و ارم، و خربندگان سبزوار در قفا، محمّد و على دارند و به بهشت برند كه اينان شيعت آل محمّدند و صحابه و بزرگان و امامان را به دوزخ برند»،^۱ مى‏نويسد:
طرفه آن است كه گمان مى‏برد كه لران خوزستان، و گاوان طوس، و خران اردبيل، و گرگبران قزوين، و مشبه همدان، و

على را حرمت دارم و دوست دارم. و اين معنى از وى پسنديده داشتند.^۱
اين گونه برخوردها گوياى تيزهوشى سياسى رهبران دينى در آن روزگار ناآرامى بود كه به سادگى مى‏شد احساسات مذهبى مردم را بر انگيخت. اعتراض مرد فرّاش به رفتار مجد الملك، به خوبى گوياى نوع تفكّر جامعه آن روز بود و مجد الملك، اين موضوع را به خوبى درك كرده بود و مى‏دانست كه در چنين محيطى كه ارج‏گذارى‏ها بر اساس گرايش‏هاى مذهبى است و نماد آن نام‏هايى است كه افراد بر خود مى‏نهند، مديريت، نيازمند ظرافت‏هايى است كه از هركسى برنمى‏آيد.

ه . درگيرى‏هاى مذهبى و قومى‏

از آن جايى كه در برهه‏هايى از اين دوره، گرايش‏هاى عرفانى و فلسفى به شدّت سركوب شده بود و فيلسوفان را با ملحدان و باطنيان، يكى مى‏دانستند و همه قدرت در دست فقيهان و متكلّمان قرار داشت، درگيرى‏هاى مذهبى به گستردگى در سراسر جهان اسلام رواج داشت. بعضى از فقيهان گرايش‏ها، گرايش‏هاى ديگر را به الحاد و كفر و خروج از راه و رسم پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله متّهم مى‏كردند. جنگ و درگيرى‏هاى مذهبى‏اى كه گاه به كشتارهاى وسيعى مى‏انجاميد، در اين روزگار به وفور وجود داشت. عبد الجليل قزوينى، از اين اتّهام‏زنى‏ها و درگيرى‏هاى فراوان بين طرفداران مذاهب، گزارش‏هاى بسيارى در كتاب خود آورده است.