دينى مرسوم آن روز در نگاه جامعه است. رونق مجالس به مفهوم اهميتدار بودن مباحث كلامى براى توده‏هاى مردم است.
از آن گذشته، رونق منقبت‏خوانى و فضيلت‏خوانى كه هر دو بر محور مسائل كلامى كهن برآمده از جريان چگونگى انتخاب خليفه پس از وفات پيامبر صلى اللَّه عليه و آله بود، در حقيقت، نوعى عمومى شدن و بازارى گشتن مباحث مهمّ كلامى و گوياى نوع فرهنگ و بلكه دغدغه جامعه آن روز بود. در اين روزگار، دل‏مشغولى مذهبى مردم همين مباحث كلامى اختلافى شيعه و سنّى بود و در حقيقت، به نوعى فرهنگ جارىِ جامعه را نشان مى‏داد. قزوينى، كمتر به طور مستقيم از چگونگى زندگى مردم گزارش مى‏دهد؛ امّا از لابه‏لاى بعضى از گزارش‏هاى وى مى‏توان به وجود دو طبقه مهم برخوردار از امكانات مالى و نابرخوردار از اين امكانات پى برد. گستردگى امور خيرانه از سوى شمارى از اميران و رئيسان و روحانيان برجسته، گوياى برخوردارىِ اين قبيل افراد از امكانات جامعه است و از سوى ديگر، وجود افراد نيازمند در جامعه آن روز، بيانگر فقر موجود در جامعه است.

رونق اين اماكنْ خرج مى‏كردند و اين امر به تنهايى گوياى برخوردارى شيعه از امكانات قابل توجّه است. وى حتّى در جايى بر روحانيان اهل سنّت خرده مى‏گيرد كه براى دريافت كمك مالى به خانه بزرگان شيعه مى‏روند و با خوارى، چشم طمع به يارى آنان دارند كه اين نكته نيز گوياى برخوردارى بخشى از بزرگان شيعه آن روز از امكانات بالاست.

ج. طبقات اجتماعى، فرهنگى و مذهبى رى‏

شهر رى در زمان عبد الجليل قزوينى، از شهرهاى بسيار مهم بود و از نظر فرهنگى و مذهبى و اجتماعى، جايگاه قابل توجّهى داشت. پادشاهان و اميران به اين شهر، اهمّيت خاصى مى‏دادند و شخصيت‏هاى ساكن رى، در ساختار قدرت، نقش جدّى‏اى داشتند. در اين شهر، پيروان مذاهب مختلفْ سكونت داشتند و شهر بر اساس پيروان مذاهب به مناطق گوناگون تقسيم مى‏شد. مردم به صورت جدّى به مباحث فرهنگى و مذهبى، علاقه نشان مى‏دادند و همين امر، موجب شده بود كه در برابر تحريكات مذهبى غوغاسالاران، تحت تأثير قرار بگيرند.
مرحوم قزوينى در اين كتاب در موارد گوناگون از طبقات مختلف مردم، سخن گفته است. گاه نام مناطقى از شهر را با اشاره به مذهب ساكنان آن جا آورده است و زمانى به بهانه تبيين رونق دينى و علمى شهر از موقعيت علمى و فرهنگى جامعه سخن گفته است. قزوينى يادآورى مى‏كند كه در مساجد و مدارس، مجالس سخنرانى، برگزارى نماز، ختم قرآن، جلسات مناظره و بحث علمى رونق داشت و مردم با علاقه در اين مجالس گرد مى‏آمدند. اين نكته، بيانگر اهميت دانش‏هاى