83
فرهنگ‌ نامه مرثيه‌سرايي و عزاداري سيدالشهدا عليه السلام

آميخته از درست و نادرست دارند، فراوان به نظر رسد، اما پى‏يابى جريان نقل آنها، پژوهشگر را به تعداد انگشت شمارى از منابع مشخّص مى‏رساند كه سرچشمه ورود اين ادبيات تخيّلى و بدون پشتوانه تاريخى به جريان گزارش دهنده حماسه كربلا هستند.
محققان اين مجموعه با بررسى صدها گزارش و مأخذيابى مرحله به مرحله هر يك از نقل‏ها، اين چند كتاب معدود را شناسايى كرده و ساختار و ضعف‏هاى آنها را گوشزد كرده‏اند. اين بدان معنا نيست كه همه مطالب اين كتاب‏ها نادرست و تحريف شده است، چه در اين كتاب‏ها، گزارش‏هاى معتبر از كتاب‏هاى كهن و اصلى تاريخ و سيره نيز نقل شده است. مقصود ما آن است كه بسيارى از گزارش‏هاى نادرست و يا بدون منبع و پشتوانه تاريخى در اين كتاب‏ها يافت مى‏شود ، كه برخى با عملكرد و سيره رفتارى امام حسين عليه السلام و اهل بيت گراميش ناسازگار است و برخى تنها احتمال وجودشان در منابع به ما نرسيده مى‏رود ، وبدين جهت مطالب اين‏گونه كتاب‏ها بدون ارزيابى قابل استناد نيستند، اين منابع عبارت‏اند از:

1. مقتل منسوب به ابومخنف‏

ابو مخنف ، لوط بن يحيى بن سعيد ، در گذشته به سال 158 هجرى قمرى ، از مورّخان مورد اعتماد و از اصحاب امام صادق عليه السلام است ، او به احتمال فراوان شيعه و مقبول مورّخان فريقين است و از اين رو


فرهنگ‌ نامه مرثيه‌سرايي و عزاداري سيدالشهدا عليه السلام
82

جمله آنها، پيدايش سبك داستان پردازى و ارائه قرائت جذاب و مخاطب محور ، از واقعه عاشورا بود. سبكى كه برپايه گرايش طبيعى انسان به حكايت و نقل زيبايى وقايع روى داده، شكل گرفت و ميل فطرى آدميان به بزرگ داشتن و بزرگتر كردن قهرمانان خود، به آن كمك نمود . در اين ميان كسانى آيات و روايات باز دارنده از دروغ‏پردازى را با جعل اصطلاح «زبان حال» كنار زدند و يا حتى در برخى نمونه‏هاى معدود، دروغ را تجويز كردند. راه يافتن اين زبان تخيلى، احساسى و داستانى به منبر و مرثيه و تعزيه ، چرخه نقل شفاهى و نگارش كتبى را كامل كرد و پس از مدّتى آنچه به عنوان يك مرثيه يا مداحى و نقل حكايت و به منظور برانگيختن احساسات ساخته و خوانده شده بود، به كتاب‏ها راه يافت و از سوى برخى كه ميان منابع كهن و نزديك به واقعه عاشورا با كتاب‏هايى كه قرنها پس از آن به نگارش درآمده‏اند تفاوت چندانى نمى‏نهند، به صورت يك سند تاريخى و قابل ذكر درآمد.
اين‏ها، همه افزون بر اشتباهات ناخواسته انسانى است كه در نقل‏هاى تاريخى پيش مى‏آيد، مانند خطاى حافظه در نقل شفاهى و خطاى باصره در هنگام نوشتن كه به گاه نگارش و قرائت نسخه‏ها پيش مى‏آيد ، بويژه اگر نسخه، مغلوط و يا بدخط باشد . آنچه مايه اميدوارى پژوهشگران است، شكل هرمى اين جريان ناخجسته است. به اين معنا كه هر چند ممكن است تعداد كتاب‏هاى كنونى كه مطالب

  • نام منبع :
    فرهنگ‌ نامه مرثيه‌سرايي و عزاداري سيدالشهدا عليه السلام
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1387
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 96220
صفحه از 133
پرینت  ارسال به