مؤمن الطاق(م حدود 180 ق)

ابو جعفر محمّد بن علی بن نعمان کوفی، مشهور به صاحب الطّاق یا مؤمن الطّاق؛ مخالفان شیعه، به جهت سرافکندگی در مناظرات با او، به وی لقب شیطان الطّاق دادند.[۱] از روایت وی از امام سجّاد(ع)[۲]، استفاده می شود که او قبل از سال ۸۰ ق، به دنیا آمده است. شغل او صرّافی در بازار کوفه در محلّی موسوم به طاق المحامل بود.[۳] او را از اصحاب امام سجّاد، امام باقر، امام صادق و امام کاظم(ع) دانسته اند.[۴] مؤمن طاق از متکلّمانی است که امام صادق(ع) به مناظره کلامی با مخالفان ترغیب شان می کرد.[۵] امام صادق(ع)، او را محبوب ترین مردمان نزد خود یاد کرده اند.[۶] تاریخ وفات او را حدود ۱۸۰ ق بیان کرده اند.[۷]

مکانت حدیثی

علمای رجال، او را فقیه، متکلّم حاذق و با ذکاوت و قابل اعتماد دانسته اند.[۸] نجاشی در توصیف او می گوید: «منزلت علمی و حُسن خاطر او، مشهور است».[۹] وی از برخی راویان، چون ابو وَرْد، سلام بن مستنیر، حدیث شنیده است و کسانی چون اَبان بن عثمان، حسن بن محبوب، حمّاد بن عثمان، صفوان بن یحیی و ابن ابی عمیر از وی اخذ حدیث کرده  اند.[۱۰]

احادیث و آثار

بیشتر روایات او از امامان معاصر اوست و در هشتاد سند، کتب اربعه قرار گرفته است. فهرست نگاران، کتاب های: کتاب أفعل و لاتفعل؛ کتاب الاحتجاج فی إمامة أمیر المؤمنین(ع)؛ کتاب کلامه علی الخوارج و کتاب مجالسة مع أبی حنیفة و المرجئة را برای وی شمرده  اند.[۱۱] ابن ندیم، این کتاب ها را نیز اضافه کرده است: کتاب الإمامة؛ کتاب المعرفة؛ کتاب الردّ علی المعتزلة فی إمامة المفضول و کتاب فی أمر طلحة و الزبیر و عائشة.[۱۲]

[۱] . همان: ج۲ ص۲۰۳ ش۸۸۷، الفهرست، طوسی: ص۲۰۷ ش۵۹۴، لسان المیزان: ج۵ ص۳۰۰ ش۱۰۱۷.

[۲] . الإرشاد: ج۲ ص۲۲۱، رجال النجاشی: ج۲ ص۲۰۳ ش۸۸۷.

[۳] . رجال النجاشی: ج۲ ص۲۰۳ ش۸۸۷.

[۴] . همان: ج۲ ص۲۰۳ ش۸۸۷، رجال الطوسی: ص۲۹۶ ش۴۳۳۱ و ص۳۴۳ ش۵۱۱۷، رجال البرقی: ص۱۷.

[۵] . رجال الکشّی: ج۲ ص۴۲۴ ش۳۲۷-۳۳۱، لسان المیزان: ج۵ ص۳۰۱ ش۱۱۰۷.

[۶] . رجال الکشّی: ج۲ ص۴۲۳ ش۳۲۵.

[۷] . الوافی بالوفیات: ج۴ ص۷۸.

[۸] . رجال الطوسی: ص۳۴۳ ش۵۱۱۷، الفهرست، طوسی: ص۲۰۷ ش۵۹۴، خلاصة الأقوال: ص۱۳۸ ش۱۱.

[۹] . رجال النجاشی: ج۲ ص۲۰۳ ش۸۸۷.

[۱۰] . معجم رجال الحدیث: ج۱۷ ص۳۰۲ و ۳۰۳ ش۱۱۹۰۸.

[۱۱] . رجال النجاشی: ج۲ ص۲۰۳ ش۸۸۷.

[۱۲] . الفهرست، ابن ندیم: ص۳۰۸.