بررسى محتوايى زيارت جامعه كبيره - صفحه 48

مقدّمه

برخى افراد با توجّه به محتواى زيارت جامعه، پرسشهايى مطرح مى‏كنند و عبارتهايى از آن را مخالف كتاب و سنّت بر مى‏شمارند، از جمله عبارت «وإياب الخلق إليكم و حسابهم عليكم».
در وهله اوّل، به نظر مى‏رسد كه عبارت فوق با آيات «إنّ إلينا إيابهم * ثمّ إنّ علينا حسابهم» (غاشيه (88) / 25 ـ 26) منافات دارد. به اين بيان كه خداوند، حسابرسى را به ذات خويش منتسب مى‏كند و بازگشت (إياب) را به خود مى‏داند؛ همان گونه كه باز مى‏فرمايد: «إنّا للّه‏ و إنّا إليه راجعون» . (بقره (2) / 156) حال چگونه بازگشت مردم به ائمّه است و حساب ايشان با آن ذوات مقدّس خواهد بود؟
چنين پرسشهايى در زيارتهاى ديگر نيز به ذهن خطور مى‏كند. براى مثال در زيارت معروفه امام رضا عليه ‏السلام در اين زيارت، ابتدا بر نبىّ مكرّم صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله ‏وسلم، سپس اميرمؤمنان، صدّيقه كبرى، امام حسن و امام حسين عليهماالسلام و ديگر معصومين صلوات مى‏فرستيم. در اين زيارت، اميرمؤمنان عليه ‏السلام و برخى از معصومين را چنين توصيف مى‏كنيم: «و ديّان الدين بعدلك» و «فصل قضائك بين خلقك». (12: ص 573) ۱
چنين اوصافى كه به عبارت «وإياب الخلق إليكم و حسابهم عليكم» از زيارت جامعه شبيه است، در قرآن مجيد، در وصف خداى تعالى آمده است. در نتيجه، سؤال پرسش كنندگان در اينجا نيز مى‏تواند مطرح باشد.

نظريّه جسم‏انگارى

چنين سؤالات و اعتراضاتى ـ اگر چه خود نظريّه تجسّم خداوند نيست، امّاـ بر پايه اعتقادى شبيه به جسم‏انگارى الاهى بنا شده است. نظريّه تجسيم يا تشبيه، از لحاظ اعتقادى بسيار خطرناك است. اين نظريّه پوشالى در بسيارى از مباحث اعتقادى، وارد شده و در [ذهن] جمع زيادى از پيروان مذاهب اسلامى، لانه كرده

1.سند اين زيارت را مى‏توانيد در كتاب سيّدرضا صدر مشاهده كنيد. اين كتاب كه بيشتر زيارتهاى امام رضا عليه ‏السلام در آن گرد آمده، به زيور چاپ آراسته شده است.

صفحه از 70