نگرشى نو به كذب و افترا بر خدا و رسول در حوزه حديث‏ - صفحه 32

اوست؛ پروردگارى كه اگر لحظه‏اى فيض بخشيدن به آدمى را وانهد، انسان تمامى هستى خويش را از دست مى‏دهد و اگر تنها بر رساندن اندكى از كمالات به آدمى درنگ كند، چه رنج‏ها كه به وى نمى‏رسد.
و چه ناميمون است، انسانى كه بر رسول صلى اللَّه عليه و آله و امامانِ خويش عليهم السلام دروغ مى‏بندد؛ همان‏هايى كه واسطه فيض پروردگار و شافع كمالات بنده بى‏مقدارند.
پيشينه موضوع اين تحقيق، مطالبى است كه در كتب اخلاقى فراوان در تبيين زشتى دروغ و تهمت نگاشته شده و در پژوهشهاى متعدّد در تشريح مسائل جعل حديث، به رشته تحرير درآمده است. محدّثان، در تأليفاتى مستقل پديده جعل و احاديث جعلى را بررسى كرده‏اند. ابن‏جوزى، ذهبى، سيوطى و نيز تسترى و هاشم معروف حسنى در پژوهشهاى اين حوزه مشهورند.۱ اين پژوهشها به‏طور معمول، اخبار ساختگى را فهرست كرده يا موضوعاتى نظير پديده جعل و تاريخ آن، شواهد وقوع وضع و انگيزه‏هايش و نهايتاً نشانه‏هاى ساختگى بودن حديث را بررسى كرده‏اند. برخى محقّقان در شمار فراوانى از اين كتب، نشانه‏هايى براى وضع به‏دست داده‏اند كه برخى به قدر كافى بر جعل دلالت ندارد. اين بدان معناست كه اين محقّقان، زشتى كذب و افترا بر خدا و رسول را دريافته و در آشكارسازى دروغ جاعلان كوشش فراوان كرده‏اند، امّا نكته مهمّى غفلت ورزيده‏اند. آنچه در اين نوشتار به دنبال آن بوده‏ام، برجسته كردن ونشان دادن نوعى كذب و افتراى مخفى بر خدا و اولياى الهى است كه برخى جعل‏پردازان حديث، چه‏بسا ناخواسته، بدان مبتلا شده‏اند.

1.الموضوعات من الأحاديث المرفوعات، اثر ابوالفرج عبدالرحمن بن على، معروف به ابن جوزى (م ۵۹۷) ، وى دو كتاب ديگر در اين موضوع نگاشته است ؛ ترتيب الموضوعات، اثر ابوعبداللَّه محمّدبن احمد عثمان الذّهبى (م‏۷۴۸)، وى دو كتاب ديگر در اين موضوع نگاشته است؛ اللّآلى المصنوعة فى الأحاديث الموضوعة، اثر جلال الدين سيوطى، وى چهار كتاب ديگر نيز در اين موضوع نوشته است؛ الأخبار الدّخيلة، اثر محمّدتقى تسترى؛ الآثار المرفوعة فى الأخبار الموضوعة، اثر هاشم معروف حسنى. براى مطالعه بيشتر ر.ك. درسنامه وضع حديث كه در آن بيش از ۶۰ عنوان كتاب از حدود ۴۵ نويسنده فهرست شده است.

صفحه از 55