شيوه هاي تحمّل و مهار مصيبت از ديدگاه احاديث - صفحه 70

شيوه هاى تحمّل و مهار مصيبت از ديدگاه احاديث

؛ عبدالهادى مسعودى

دفتر مطالعات اسلامى در بهداشت روانى وابسته به انستيتو روانپزشكى تهران سلسله نشست هاى ماهيانه اى را با حضور اساتيد روانپزشكى و روانشناسى از سال 1372 برگزار مى كند كه هم اكنون نيز ادامه دارد. هدف از برگزارى اين جلسات ـكه با موضوع نقش دين در بهداشت روان انجام مى شودـ نزديك نمودن انديشمندان حوزه و دانشگاه، و ايجاد همفكرى و همكارى پژوهشى در اين قلمرو اعلام شده است.
صد و يكمين جلسه، به موضوع «مهارت هاى مقابله با مصيبت در متون دينى» اختصاص داشت كه اين نوشتار به صورت سخنرانى توسط جناب حجه الاسلام والمسلمين عبدالهادى مسعودى در آن نشست ارائه گرديد. با توجه به افزايش سختى ها و فشارهاى روانى، يكى از نيازهاى بسيار جدى جوامع، برخوردارى از مهارت هاى مقابله با تنيدگى است. خوشبختانه بخش وسيعى از متون دينى (قرآن و حديث) به اين موضوع اختصاص داد اما تاكنون كمتر به آن توجه شده است.
متون دينى سرمايه هاى گرانقدرى هستند كه بايد آنان را به آموزه هاى كاربردى تبديل ساخت و به زبان روز تبيين كرد. اين مهم در سخنرانى ياد شده به خوبى رعايت شده و به همين جهت از استقبال بسيار خوب روانشناسان و روانپزشكان حاضر در جلسه برخوردار شد.
متن بحث ارائه شده در آن نشست با اصلاحات و تغييراتى توسط سخنران محترم جهت درج در فصلنامه آماده شده كه اينك تقديم خوانندگان عزيز مى شود.
دفتر فصلنامه علوم حديث
مصيبت، سنّت قطعى خداوند در زمين است. ما خاكيان در سختى آفريده شده ايم ۱ و جوهره جان ما، بايد جلاى رنج را براى صيقل يافتن تحمّل نمايد. خداوند در جاى جاى كتابش به اين مسئله اشاره كرده و مصيبت هاى امتهاى پيشين و رسولان بزرگ خود را در پيش ديد ما قرار داده است. در آيه 155 سوره بقره، گونه هاى مصيبت را نام برده و به شكيبايان بشارت داده است:
و لنبلونّكم بشيءٍ من الخوف و الجوع و نقصٍ من الأموال و الأنفس و الثمرات و بشّر الصابرين؛
و قطعاً شما را به چيزى از [قبيل ]ترس و گرسنگى و كاهشى در اموال و جان ها و محصولات مى آزماييم؛ و شكيبايان را مژده ده.
شكيبايى و تحمّل، از لوازم زندگى در اين فضاى پر مصيبت است و امامان هستى شناس ما(ع) رهنمودهاى فراوانى را براى پيروانشان به يادگار نهاده اند تا از اين آزمون بزرگ، صابر و بشارت گيرنده به درآيند. ما اين رهنمودها را بر اساس مرحله و زمان مناسب كاربرد آنها، به سه دسته تقسيم مى كنيم:
الف. جلوگيرى از افزايش تنيدگى،
ب. كاهش تنيدگى،
ج. مهار كامل،
هر يك از اين مراحل، روش هاى متعددى دارند كه از دل روايات استخراج شده اند. پيش از پرداختن به آنها، ذكر اين نكته لازم است كه مصيبت در اين نوشتار، اعم از مصيبت هاى مالى و جانى و صدمه هاى روحى است و به تعبير روايت نبوى: «كل شى ء ساء المؤمن» ۲ است؛ يعنى هر چيز كه ما و روح ما را بيازارد، از پاره گشتن بند كفش و لباس تا از دست دادن همه دارايى، عزيزان و فرزندان.

1. لقد خلقنا الإنسان في كبد. (سوره بلد، آيه ۴)

2.جامع الصغير، ج ۱، ص ۲۸۲، ح ۶۳۲۳.

صفحه از 100