۱۴۶۰۴.الإمامُ زينُ العابدينَ عليه السلام :أشَدُّ ساعاتِ ابنِ آدَمَ ثَلاثُ ساعاتٍ : السّاعَةُ الّتي يُعايِنُ فيها مَلَكَ المَوتِ ، و السّاعَةُ الّتي يَقومُ فيها مِن قَبرِهِ ، و السّاعَةُ الّتي يَقِفُ فيها بَينَ يَدَيِ اللّهِ تَبارَكَ و تَعالى . ۱
۱۴۶۰۵.الإمامُ الباقرُ عليه السلام :أيّامُ اللّهِ عَزَّ و جلَّ ثَلاثَةٌ : يَومُ يَقومُ القائمُ ، و يَومُ الكَرَّةِ ، و يَومُ القِيامَةِ . ۲
۱۴۶۰۶.الإمامُ الرِّضا عليه السلام :إنَّ أوحَشَ ما يَكونُ هذا الخَلقُ في ثَلاثَةِ مَواطِنَ : يَومَ يولَدُ و يَخرُجُ مِن بَطنِ اُمِّهِ فيَرَى الدّنيا ، و يَومَ يَموتُ فيُعايِنُ الآخِرَةَ و أهلَها ، و يَومَ يُبعَثُ فيَرى أحكاما لَم يَرَها في دارِ الدّنيا . ۳
التّفسير:
في تفسير مجمع البيان : «قوله تعالى : «يَومَ يَسمَعونَ الصَّيْحَةَ بِالحَقِّ» : و الصيحة : المرّة الواحدة من الصوت الشديد ، و هذه الصيحة هي النفخة الثانية، و قوله : «بِالحَقِّ» أي بالبعث عن الكلبيّ ، و قيل : يعني أنّها كائنة حقّا عن مقاتل، «ذلِكَ يَوْمُ الخُروجِ» من القبور إلى أرض الموقف ......... «يَومَ تَشَقَّقُ» أي تتشقّق «الأرْضُ عَنهُم» تتصدّع فيخرجون منها «سِراعا» يسرعون إلَى الداعي بلا تأخير . ۴
و في قوله تعالى : «وَ ألقَتْ ما فيها» من الموتى و الكنوز مثل «و أخْرَجَتِ الأرضُ أثْقالَها» عن قتادة و مجاهد «وَ تَخَلَّتْ» أي خلت فلم يبقَ في بطنها شيء . و قيل : معناه ألقت ما في بطنها من كنوزها و معادنها ، و تخلّت ممّا على ظهرها من جبالها و بحارها . ۵
و في قوله تعالى : «و أخْرَجَتِ الأرْضُ أثْقالَها» : أي أخرجت موتاها المدفونة فيها تخرجها أحياءً للجزاء ، عن ابن عبّاس و مجاهد و الجبائيّ . و قيل ، معناه لفظت ما فيها من كنوزها و معادنها فتلقيها على ظهرها . ۶
و في قوله تعالى : «يَوْمَ يَخرُجونَ مِنَ الأجْداثِ» أي القبور «سِراعا» مسرعين لشدّة السَّوق «كَأَنَّهُم إلى نُصُبٍ يوفِضونَ» أي كأنّهم يسعون و يسرعون إلى علم نصب لهم ، عن الجبائيّ و أبي مسلم . ۷
۱۴۶۰۴.امام زين العابدين عليه السلام :سخت ترين لحظات فرزند آدم سه لحظه است : لحظه اى كه ملك الموت را مى بيند، لحظه اى كه از گور خود بر مى خيزد و لحظه اى كه در پيشگاه خداى تبارك و تعالى مى ايستد.
۱۴۶۰۵.امام باقر عليه السلام :ايّام اللّه سه روز است : روزى كه قائم قيام مى كند و روز رجعت و روز قيامت.
۱۴۶۰۶.امام رضا عليه السلام :وحشتناكترين زمان براى اين مخلوق در سه جاست : روزى كه به دنيا مى آيد و از شكم مادرش بيرون مى آيد و دنيا را مى بيند و روزى كه مى ميرد و آخرت و اهل آن را مشاهده مى كند و روزى كه برانگيخته مى شود و احكامى مى بيند كه در سراى دنيا آنها را نديده است.
تفسير :
در تفسير مجمع البيان آمده است : آيه : «يوم يسمعون الصيحة بالحق» : صيحه به معناى يك بار بانگ و صداى شديد است. اين صيحه همان نفخه دوم است. «بالحق» به قول كلبى به معناى بعث و زنده شدن مردگان است. و به قول مقاتل، يعنى اين كه آن صيحه و بانگ، حق است. «ذلك يوم الخروج» يعنى بيرون شدن از گورها به سوى صحراى محشر و ايستادن در پيشگاه خدا ......... «يوم تشقّ» يعنى روزى كه شكافته شود «الارض عنهم» يعنى زمين بر آنها شكاف مى خورد و مردگان بيرون مى آيند «سراعاً» يعنى بيدرنگ به سوى آن دعوتگر مى شتابند.
«و القت ما فيها» به قول قتاده و مجاهد يعنى مردگان و گنج هاى درون خود را بيرون مى افكند. نظير اين آيه است، آيه «و زمين بارهاى خود را بيرون مى آورد». «و تخلّت» يعنى درون زمين تهى مى شود و چيزى در آن باقى نمى ماند. به قولى : يعنى آنچه از گنج و معادن و فلزّات درون آن است بيرون مى افكند و از كوهها و درياهايى كه روى آن است تهى مى گردد.
آيه «اخرجت الارض اثقالها»، به قول ابن عباس و مجاهد و جبائى، يعنى مردگانى را كه درون آن مدفون شده اند، زنده بيرون مى آورد تا پاداش اعمالشان را ببينند. به قولى هم يعنى : گنجها و معادنى را كه در دل آن هست به بيرون پرت مى كند.
آيه «يوم يخرجون من الاجداث»، اجداث به معناى گورهاست. «سراعاً» يعنى از بس آنها را سخت مى رانند با شتاب مى روند. «كانهم الى نُصُب يوفضون»، به قول جبايى و ابو مسلم، يعنى گويى به سوى عَلَم و نشانه اى كه برايشان نصب شده است مى روند و مى شتابند.
