۱۸۴۹۸.عنه عليه السلام :رُبَّ مَلُومٍ و لا ذَنبَ لَهُ . ^۱

۱۸۴۹۹.عنه عليه السلامـ مِن كتابٍ لَهُ إلى مُعاويَةَ ـ: و ما كُنتُ لِأعتَذِرَ مِن أنّي كنتُ أنقِمُ علَيهِ أحداثا ، فإن كانَ الذَّنبُ إلَيهِ إرشادِي و هِدايَتي لَهُ ، فرُبَّ مَلومٍ لا ذَنبَ لَهُ . ^۲

۱۸۵۰۰.الإمامُ الحسنُ عليه السلامـ في وَصفِ أخٍ لَهُ ـ: كانَ لا يَلومُ أحَدا فيما يَقَعُ العُذرُ في مِثلِهِ ، حتّى يَرَى اعتِذارا. ^۳

3538

العِتابُ و آدابُهُ

۱۸۵۰۱.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :العِتابُ ^۴ حَياةُ المَوَدّةِ . ^۵

۱۸۵۰۲.عنه عليه السلام :لا تُعاتِبِ الجاهِلَ فيَمقُتَكَ ، و عاتِبِ العاقِلَ يُحبِبْكَ . ^۶

۱۸۵۰۳.عنه عليه السلام :إذا عاتَبتَ فاستَبقِ . ^۷

۱۸۵۰۴.عنه عليه السلامـ مِن وصاياهُ لابنهِ الحسنِ عليه السلام ـ: و إن أرَدتَ قَطيعَةَ أخيكَ فاستَبقِ لَهُ مِن نَفسِكَ بَقِيّةً يَرجِعُ إلَيها إن بَدا لَهُ ذلكَ يَوما ما . ^۸

۱۸۴۹۸.امام على عليه السلام :بسا ملامت شده اى كه بى گناه است.

۱۸۴۹۹.امام على عليه السلامـ در بخشى از نامه خود به معاويه ـنوشت : من كسى نيستم كه از خرده گيرى هايى كه بر بدعتهاى او (عثمان) مى كردم پوزش بخواهم؛ اگر ارشاد و راهنماييهايى كه او را مى كردم گناه است [گو باش]؛ زيرا بسا سرزنش شده اى كه گناهى ندارد.

۱۸۵۰۰.امام حسن عليه السلامـ در وصف يكى از برادران خود ـفرمود : هيچ كس را براى كارى كه جاى عذر داشت، سرزنش نمى كرد تا عذرخواهى [او را ]ببيند.

3538

سرزنش و آداب آن

۱۸۵۰۱.امام على عليه السلام :سرزنش كردن و گلايه مايه حيات (پايدارى) دوستى است.

۱۸۵۰۲.امام على عليه السلام :نادان را سرزنش مكن، كه با تو دشمن مى شود و خردمند را سرزنش كن كه با تو دوست مى شود.

۱۸۵۰۳.امام على عليه السلام :هرگاه سرزنش كردى، [جايى براى دوستى] باقى بگذار.

۱۸۵۰۴.امام على عليه السلامـ در سفارشهاى خود به فرزندش حضرت حسن عليه السلام ـنوشت : هرگاه خواستى از برادرت ببُرى، جايى براى آشتى او از خود باقى بگذار، تا اگر روزى پشيمان شود از آن جا [به دوستى ديرين ]برگردد.

3536

مَلامَةُ النَّفسِ

الكتاب :

وَ قَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الأَمْرُ إِنَّ اللّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الحَقِّ وَ وَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَ مَا كَانَ لِي عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلاَّ أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلاَ تَلُومُونِي وَ لُومُوا أَنْفُسَكُمْ ......... » . ^۱

الحديث :

۱۸۴۹۴.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :لا يَحمَدْ حامِدٌ إلاّ ربَّهُ ، و لا يَلُمْ لائمٌ إلاّ نَفسَهُ . ^۲

۱۸۴۹۵.عنه عليه السلام :مَن وَضعَ نَفسَهُ مَواضِعَ التُّهمَةِ فلا يَلومَنَّ مَن أساءَ بهِ الظَّنَّ . ^۳

۱۸۴۹۶.المسيحُ عليه السلام :يا عَبيدَ السُّوءِ ، تَلومونَ النّاسَ علَى الظَّنِّ ، و لا تَلومونَ أنفُسَكُم علَى اليَقينِ ؟ ! ^۴

3537

رُبَّ مَلومٍ لا ذَنبَ لَهُ

۱۸۴۹۷.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :كانَ لي فيما مَضى أخٌ في اللّهِ ......... و كانَ لا يَلومُ أحَدا على ما يَجِدُ العُذرَ في مِثلِهِ ، حتّى يَسمَعَ اعتِذارَهُ . ^۵

3536

سرزنش خود

قرآن:

«و چون كار از كار گذشت [و داورى صورت گرفت]، شيطان مى گويد: در حقيقت خدا به شما وعده راست داد و من به شما وعده دادم و با شما خلف وعده كردم. و مرا بر شما هيچ تسلّطى نبود جز اين كه شما را دعوت كردم و شما هم اجابتم كرديد. پس مرا سرزنش نكنيد و خود را سرزنش كنيد ......... ».

حديث:

۱۸۴۹۴.امام على عليه السلام :هيچ ستايشگرى نبايد جز پروردگارش را بستايد و هيچ سرزنشگرى، نبايد جز خود را سرزنش كند.

۱۸۴۹۵.امام على عليه السلام :هر كس خود را در جايگاه هاى تهمت قرار دهد، نبايد كسى را كه به او گمانِ بد مى برد سرزنش كند.

۱۸۴۹۶.مسيح عليه السلام :اى بندگان بد! مردم را بر اساس گمانِ [بدى كه به آنها مى بريد ]سرزنش مى كنيد و خود را با وجود يقين [به بدى و گنهكارى خويش ]سرزنش نمى كنيد؟!

3537

بسا سرزنش شده اى كه گناهى ندارد

۱۸۴۹۷.امام على عليه السلام :مرا در گذشته برادرى بود در راه خدا ......... هيچ كس را براى عملى كه عذرى براى آن توان داشت، سرزنش نمى كرد، تا اين كه عذرخواهى او را بشنود.