محمد بن جرير طبرى آملى و دلائل الإمامة

نعمت اللّه صفرى فروشانى

چكيده :

دلايل نگارى ، يعنى سعى در اثبات امامت ائمه عليهم السلام از راه معجزات و كرامات، رويكردى بوده كه در قرون اوليه تشيع مورد توجه عده اى از اخباريان اين مكتب قرار گرفته است.
از مهم ترين آثار به جاى مانده در اين موضوع ، كتاب دلائل الإمامة ، منسوب به محمد بن جرير طبرى ، حاوى بسيارى از روايات پيشينيان در اين زمينه است .
على رغم تلاش بزرگانى همچون آقا بزرگ تهرانى در الذريعة و النابس ، شوشترى در الاخبار الدخيلة و مامقانى در تنقيح المقال در راه شناسايى مؤلف ، هنوز نقاط مبهمى درباره هويت وى وجود دارد. همچنين نكات قابل تأمّل فراوانى در اسناد و محتواى روايات اين كتاب وجود دارد كه هنوز كارى درخور آن انجام نشده است.
مقاله حاضر سعى دارد نكات يادآورى شده را به بوته نقد و بررسى گذارد.

كليدواژه ها: محمد بن جرير طبرى، دلائل الإمامة، نوادر المعجزات، المسترشد ، نقد سندى، نقد محتوايى.

مقدمه

دلائل الإمامة كهن ترين متن شيعى امامى است كه در ادامه سير دلايل نگارى ^۱ نگاشته شده و هم اكنون بخش اعظم آن موجود است كه به بيان معجزات و كرامات حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام و امامان يازده گانه از نسل او مى پردازد.
درباره مؤلف اين كتاب اطلاعات زيادى در دست نيست ؛ به گونه اى كه حتى تاريخ تولد و وفات او نيز نامشخص است. ابهام درباره مؤلف به گونه اى است كه در دو چاپ مختلف از اين كتاب ، محدوده زندگانى او نيز متفاوت ذكر شده است ؛ به طورى كه در پشت جلد يكى از چاپ ها او را از بزرگان علماى اماميه در قرن چهارم و در چاپ ديگر ، از شخصيت هاى بزرگ قرن پنجم دانسته اند.