66

ميرزا محمّد

او پسر بزرگ و ارشد ميرزا ابوالقاسم قائم مقام ثانى صدر اعظم محمّد شاه قاجار است كه در حدود سال 1231 هجرى قمرى در تبريز به دنيا آمد . در جوانى بواسطه مراقبت پدرش كسب كمال نمود و در فراگرفتن علوم متداوله آن عهد و فضايل و حسن خط كوشيد .
در رمضان 1250 قمرى كه پدرش قائم مقام ، پس از مرگ فتحعلى شاه ، به اتفاق محمّدشاه به تهران وارد شد و شاه را بر تخت پادشاهى نشانيد وزارت داخله را به ميرزا محمّد پسر بزرگ خود داد .
نامبرده در اين سمت باقى بود تا اينكه قائم مقام را در ماه صفر 1251 قمرى به امر محمّد شاه بوضع فجيعى كشتند و به نظر شاه بر اين بود كه فرزندان او را هم كور نمايند .
ميرزا محمّد ، پس از اين فاجعه ، ناچار با برادر و بستگان خود مدتى در مسجد شاه تحت حمايت ميرزا ابوالقاسم امام جمعه و سپس در حضرت عبدالظيم متحصن شد . بعد مدت دو سال در قم ، باز هم بعنوان تحصن ، با سختى و دشوارى مى زيستند تا اينكه عاقبت شاه اجازه داد كه به اراك رفته در آنجا بدون تشويش و اضطراب اقامت نمايند . توقف آنان در اراك تا سال 1274 قمرى ادامه داشت . در اين سال بواسطه اقدامات ميرزا محمّد حسين دبير الملك فراهانى كه از عموزادگان قائم مقام بود ميرزا آقاخان نورى صدر اعظم فرزندان قائم مقام را از مغضوبى بيرون آورد و دوباره در دربار سلطنت رجوع خدمتى به ايشان نمود . ميرزا محمّد از قبول شغل در دربار قاجاريه بكلى امتناع ورزيد و فقط به برقرارى مواجب و مقررى و آسودگى خيال قناعت كرد و از اين تاريخ محترمانه گاهى در تهران و گاهى در عراق مى زيست و در سال 1301 قمرى در سن تقريبا هفتاد سالگى در تهران درگذشت و در حضرت عبدالعظيم در نزديكى قبر پدرش به خاك سپرده شد .
ميرزا محمّد مردى ولود و كثير الاولاد بوده و پس از مرگش 13 پسر و چهار دختر از وى باقيماند .