51
جغرافياي ري

تاريخ استعمال نام هاى رى

در پيش از اسلام نام رى در دو منبع متعلّق به يهود، در توبيت به صورت «راگس» (Rages) و در ژوديت «راگو» (Ragau)، و در اوستا «رغه» (Ragha)و در كتيبه بيستون (كتيبه اى از داريوش هخامنشى) «رگا» (Raga) ذكر شده است. نام رى در منابع يونانى «راگَوْ» (Rhagoe)، «راگا» (Rhaga)، «راگيا» (Rhageia)، در سريانى «Rai»، در ارمنى «Re»، در پهلوى «Rak»، «Rag»، «Ragh»، «Rai» و در زبان هاى اروپايى نيز بدان صورت كه در توبيت آمده ناميده اند. ۱
رى را سلوكيان «اورپا» (Europa) يا «اورپوس» و «اورپُس» (Europus)، (Europos) و اشكانيان «ارشكيه» (Arsakia)گفته اند. ۲
در عهد ساسانيان، به گفته ارباب مسالك و تواريخ آن را «رى «و «رى اردشير» و «رام اردشير» يا «ريشهر» و نيز «رام فيروز» مى ناميده اند. ۳
در منابع جغرافيايى عربى آمده است كه در دوران جاهليت رى را «أزارى» مى خواندند. ۴ از مشهورترين نام هاى دوران اسلامى اين شهر «رى» و «محمّديه» ۵ است. نويسندگان عرب آن را با الف و لام تعريف به صورت «الرَّىّ» مى نوشتند. ۶

1.رى باستان، ج ۱، ص ۶۷.

2.همان مأخذ، ص ۶۸؛ در كتاب تطبيق لغات جغرافيايى قديم و جديد ايران، ص ۵۸ نوشته است: پادشاهان اشكانى به شهر رى يا به قسمتى از اين شهر كه خودشان بنا كرده بودند «آرساكيا» مى گفتند.

3.همان مأخذ، ص ۶۸.

4.ر.ك: معجم البلدان، ياقوت حموى، ج ۳، ص ۱۱۸.

5.جغرافياى سرزمين هاى خلافت شرقى، لسترنج، ترجمه محمود عرفان، ص ۲۳۱.

6.همان مأخذ، ص ۲۳۱.


جغرافياي ري
50

نام هاى قديم رى

رى در دوران تاريخى پرسابقه خود، اسم ها و لقب هاى متعددى را بر گرفته است. فهرستى از اين اسم ها كه با استناد به منابع قديم و جديد در فرهنگنامه تطبيقى مكان هاى جغرافيايى ارائه شده، اين چنين است.
آرساسيا، آرساكيا، ارازى، ارساگيا، ارشكيه، اروپوس، اَلرِّىْ، اورپا، اورپُس، اورپوس، ائوروپوس، بت رازيكايه، حضرت عبدالعظيم، دورا، رِ، راجيس، راجيش، راجيك، راز، رازى، رازوك، راژس، راك، راكس، راكيا، راگ، راگا، راگاى، راگز، راگس، راگو، راگيا،، راگيانا، رام اردشير، رام پيروز (رام فيروز)، رائى، راورُپُس، راى، رغه، رك، رگ، رگا، رگس، رگه، رى اردشير، ريشهر، شيخ البلاد، ماد پايين، ماد راجيانا، ماد رازى، ماد راگيان، ماد راگيانا، ماد رگيانا، ماد سفلا، محمّديه، مدى، ئوروپوس. ۱
در مقدّمه فرهنگنامه تطبيقى، كثرت صور و ضبط بخشى از اسامى و القاب ذكر شده رى به علت تفاوت در تلفّظ ها، گويش ها و ضبط ها و حتّى احتمالاً بر اثر اشتباه ناسخان به صورت هاى مختلف بيان شده است. ۲ نكته ديگر آن كه اسامى رى كامل نقل نشده و نياز به تتبع بيشترى دارد. در اينجا برخى از اين نام ها ذكر مى شود. «عروس البلاد» ۳ و «امّ البلاد ايران» ۴ دو تا از القاب مشهور رى در فهرست بالا، از قلم افتاده است. همچنين در يك تأليف متعلّق به 520 ه . آمده است: منوچهر پيشدادى، شهر رى را كه خراب بود از نو بنا نهاد و آن را «ماه جان» ناميد. ۵ شاردن سياح و جهانگرد در دوره صفوى نيز، در شمار القاب و عناوين رى «باب الابواب الارض»، «سوق العالم» و «بلدة البلاد» را ذكر مى كند. ۶ نيز در مورد نام رى، در الواح بيستون در آن لوحى كه به زبان مادى مى باشد راگا ثبت كرده و در لوح ديگر كه به زبان تورانى است «راگ كا آن». ۷ همچنين در يك متن جغرافيايى قرن چهارم هجرى از رى با نام «مهديه» ياد شده و در علّت اين نامگذارى نوشته است: زيرا مهدى در روزگار منصور در رى اقامت داشت و رشيد در آنجا زاده شد. ۸

1.فرهنگنامه تطبيقى نام هاى قديم و جديد مكان هاى جغرافيايى ايران و نواحى مجاور، عليرضا چكنگى، ص ۲۱۲.

2.ر.ك: همان مأخذ، ص ۸.

3.هفت اقليم، امين احمد رازى، ج ۳، ص ۳.

4.نزهة القلوب، ص ۵۲.

5.مجمل التواريخ و القصص، ص ۴۳.

6.سياحتنامه شاردن، ترجمه محمد عباسى، ج ۳، ص ۵۵.

7.تطبيق لغات جغرافيايى قديم و جديد ايران، محمدحسن خان اعتماد السلطنة، ص ۹۵.

8.آكام المرجان، اسحاق بن حسين منجّم، تحقيق فهمى سعد، ترجمه محمّد آصف فكرت، ص ۶۷.

  • نام منبع :
    جغرافياي ري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 132804
صفحه از 200
پرینت  ارسال به