رى برين و رى زيرين

پهنه شهر باستانى رى از نظر قدمت و تازگى به دو بخش ممتاز تقسيم مى گردد:
1. رى كهنه باستانى 2. رى مستحدث ادوار بعد.
بخش نخستين آن قسمت از شهر رى است كه در جنوب چشمه على، ميان باروى عظيمى كه به روزگاران پيش از اسلام احداث شده بوده، قرار داشته است، كه آن را «رى برين» يا «رى عليا» مى گفته اند و به تدريج از سوى جنوب شرقى گسترش مى يافته و پيش مى رفته است.
بخش دوم يا رى قرون بعد، در جنوب شرقى بخش نخستين، و جنوب كوه بى بى شهربانو پى افكنده شده بوده است، و آن را «رى زيرين» يا «رى سفلى» مى ناميده اند. ^۱
در مجمل التواريخ متعلق به سال 520ه . آمده است:
(بعد از خرابى كامل رى) منوچهر بدين جايگاه از نو بنا نهاد. و آن را «ماه جان» نام كرد و آن خرابه را «رى برين» خواندندى و ديگر «رى زيرين» مهدى اميرالمؤمنين درآن بيفزود، محمّديه خواندند. ^۲
رى همانند ديگر شهرهاى بزرگ از سه قسمت تشكيل مى يافت: يكى شهرستان (شهر درونى، يا شارستان) و ديگرى كهندژ (شهر بيرونى يا قلعه) و سوم بازار (ربض). ارك بر بالاى كوهى منفرد و كوچك قرار داشت كه از آنجا تمام شهر ديده مى شد. ^۳