رويكرد انحرافى در تفسير قرآن‏ - صفحه 52

رويكرد انحرافى در تفسير قرآن‏

على نقى خدايارى‏۱

چكيده : رويكرد انحرافى در تفسير قرآن، سابقه طولانى در ميان مفسّران دارد، تا آنجا كه حتّى به صدر اسلام مى‏رسد. اين گونه تفسير، نظام دلالت‏هاى واژگانى قرآن را به هم مى‏زند و ضلالت را به نام قرآن رواج مى‏دهد. از منظر روش‏شناسى، عواملى براى اين رويكرد برشمرده‏اند، كه به خود قرآن، ويژگى‏هاى مفسّر يا روش تفسيرى او برمى‏گردد. مخالفان قرآن، و نيز فرقه‏هايى همچون غاليان، باطنيه و...، عرفا، روشنفكرنمايان و خاورشناسان، نمونه‏هايى از رويكرد انحرافى را در آثار خود عرضه كرده‏اند.
كليد واژه‏ها: رويكرد انحرافى در تفسير قرآن / تفسير الحادى / روش تفسيرى صحيح / فرقه‏هاى باطل / عرفان و تفسير عرفانى / تأويل حسّى از قرآن / خاورشناسان و قرآن.

1 . درآمد

قرآن كريم از زمان نزول تاكنون، موضوع شرحها و تفسيرهاى گوناگون بوده است. تفاسير نگاشته شده - با گستردگى فراوان خود - و نمايانگر طيف وسيعى از گروه‏هاى فكرى و معرفتى جهان اسلام است كه به تفسير قرآن دست يازيده‏اند. جايگاه والاى قرآن در ميان مسلمانان موجب گشته كه همه اشخاص و گروههاى موجود در جهان اسلام، براى دفاع از باورها و اعتقادات خود، به قرآن كريم استناد جسته و برداشتهاى خود را از كتاب آسمانى عرضه كرده‏اند.
تفاسير موجود، از لحاظ مبانى، منابع تفسير، روش تفسيرى (منهج تفسيرى) و گرايش يا رويكرد تفسيرى (اتّجاه تفسيرى) تنوّع و اختلاف بسيار دارند، و طبعاً از ارزش و اعتبار يكسان برخوردار نيستند. اختلاف برداشت از قرآن كريم در مواردى چنان است كه مفسرى در راستاى مشرب فكرى و مذهب اعتقادى خود، تفسيرى از آيه‏اى ارائه داده، در حالى كه گروه مخالف نيز در نقد و ردّ وى به همان آيه استدلال كرده‏اند.
پديده قابل توجه در تاريخ تفسير قرآن، وجود برخى رويكردهاى انحرافى در تفسير است كه رهاوردهاى تفسيرى آنها، با ماهيت احكام و آموزه‏هاى قرآن و مسلّمات دينى در تضاد است.
در شناسايى رويكرد انحرافى توجه به اين نكته ضرورى است كه در رديابى اين رويكرد، نبايد تنها به سراغ آيات و سور تفسير شده رفت. چرا كه در موارد بسيارى، احكام، آموزه‏ها و مفاهيم قرآنى دچار تفسير انحرافى گشته است.

1.دانشجوى دروه دكترى علوم قرآن و حديث، دانشگاه امام صادق عليه السلام.

صفحه از 70