10 : دفاع از اماميه و برائت از اسماعيليه در كتاب «نقض»

دكتر رسول رضوى‏^۱

چكيده‏

در عصرى كه عبد الجليل رازى، كتاب نقض را مى‏نگاشت، ممالك اسلامى، بين دو خلافت غربى فاطمى و شرقى عبّاسى، تقسيم شده بود. اين دو خلافت، با استفاده از ابزار سياست، فرهنگ، دين، مذهب و هر مستمسك ديگرى، سعى داشتند تا مخالفان خود را از ميان بردارند و سرتاسر ممالك اسلامى را تحت نفوذ خود درآورند . در اين بين، پيروان اهل بيت عليهم السلام يعنى شيعيان اماميه - كه بعد از برافتادن آل بويه و حمدانيان، پناه سياسى و نظامى خود را از دست داده بودند - ، بايد فشارهاى هر دو طرف را تحمّل مى‏كردند و در عين حال، به دفاع از مكتب خود مى‏پرداختند؛ چرا كه عبّاسيان، آنان را به اتّهام قرمطى و اسماعيلى بودن مى‏كشتند و نزاريان و قرمطيان، به اتّهام تقيّه و همراهى با اهل سنّت.
در چنين اوضاع و احوالى، نقش علماى اماميه، حياتى و تعيين كننده بود. آنان علاوه بر تبيين اصول و فروع مكتب اهل بيت عليهم السلام بايد از اتّهام‏هاى وارده از سوى مخالفان، برائت مى‏جستند و از گرايش ضعفا به مكاتب مخالف يا ورود آراى مخالفان در ميان شيعيان اماميه، جلوگيرى مى‏كردند و اين همان كار يا شاه‏كارى است كه عبد الجليل رازى در كتاب بعض مثالب