از اين رو ، در اين پژوهش ، به بيان يادكردهاى مصنّف اين كتاب ، در باره عقايد خاصّ هر يك از فرقه‏هاى موجود تا آن زمان ، پرداخته شده و نكات قابل تأمّل آن ، معرفى گرديده است .
كليدواژه‏ها: فرقه ، مذهب، مكتب، نحله ، شيعه ، سنّى .

مقدّمه‏

مرحوم عبد الجليل قزوينى رازى ، كتاب نقض را در پاسخ به اتّهامات يك نوسنّى عليه شيعه - كه ادّعا نموده است قبل از گرويدن به آيين اهل سنّت ، شيعه بوده - نوشته است .
او در سرتاسر اين كتاب ، سعى كرده است كه ثابت نمايد نوسنّى مذكور ، عقايدِ جبرى‏گرايانه و بعضاً ملحدانه دارد و ادّعاى شيعه بودنش نيز ، مورد ظن و ترديد است.
اين كتاب ، از حيث اطّلاع‏رسانى و نماياندنِ عناوين فرقه‏هاى شكل گرفته تا آن زمان و نيز بيانِ پاره‏اى از عقايد و وقايع مربوط به هر كدام از آنها ، و همچنين برخى فايده‏هاى ديگر همچون : بيان برخى تفاوت‏هاى ميان شيعه اصولى و مكاتب انحرافىِ منتسب به اين مكتب ، پراكندگى جغرافيايى هر يك از مكاتب و فرقه‏هاى اسلامى در آن زمان ، يادكردهايى از مدارس و محافل و بقاع دينى و مكاتب علمى مهم شيعه و سنّى ، و اخبار مربوط به برخى از حكومت‏ها در دوران مختلف و مانند آن ، نسبتاً مفيد است .

بحث در خصوص تعداد فرقه‏هاى اسلامى‏

اگر چه در اصل صدور خبر مشهور نبوى «افْتَرَقَتِ الْيَهُودُ عَلى‏ إِحْدى‏ وسَبْعِينَ فِرْقَةً ، وَافْتَرَقَتِ النَّصَارى‏ عَلَى اثْنَتَيْنِ وَسَبْعِينَ فِرْقَةً ، وتَفْتَرِقُ اُمَّتِي عَلى‏ ثَلَاثٍ وَسَبْعِينَ فِرْقَةً ، كُلُّهُمْ فِي النَّارِ إِلَّا وَاحِدَةٌ»^۱ ترديد صورت گرفته است و نيز محقّقان ، در تطبيق اين عدد بر تعداد فرقه‏هاى موجود در اسلام ، به تكلّف افتاده‏اند، با اين حال، در اين كه پس از