نشست حدیث رضوی با موضوع « سبک زندگی »

بسم الله الرحمن الرحیم

ماسبک زندگیرا در جشنواره رضوی انتخاب کردیم، این موضوع از این جهت انتخاب شد که می تواند الگوی ما بسوی یک آخرت جاودان رهیده از خطر باشد. شاید ابتدا لازم باشد که ما مقصودمان را از سبک زندگی تعریف کنیم بعد بگوئیم در چه عرصه هایی می توانیم این سبک زندگی را ریز کنیم و با چه رویکردی در این عرصه ها کار بکنیم تا بتوانیم مقالات ارائه بدهیم.

سبک زندگی کمتر تعریف شده است، ولی آنچه که در عرصه اخلاقی امروزی تعریف می شود: در واقع یک نظام واره زندگی متعلق به یک فرد یا یک خانواده یا یک جامعه بصورت خاص است یعنی در واقع این نظام واره هندسه کلی رفتارهای بیرونی ما را تنظیم می کند.
هندسه یعنی اندازه، اندازه یعنی ما چه مقدار به دیگران بپردازیم چه مقدار به خود، چه مقدار فکر کنیم، و .... هندسه کلی رفتار بیرونی ما با خود با دیگران در درون جامعه و خانواده و در درون یک جامعه جهانی، بصورتی که این نظام واره در هویت من نقش داشته باشد یعنی اگر من اینگونه انجام بدهم مرا مسلمان بنامند اگر آنگونه انجام بدهم مؤمن بنامند و اگر طور دیگر انجام دهم بداخلاق بنامند. پس این نظام واره باید بتواند در هویت بخشی من تأثیر داشته باشد.
اگر از یک دیدگاه دیگر بخواهیم نگاه بکنیم یک مجموعه کم و بیش منسجم، ولی جامع از عملکردهای شخصی و اجتماعی من، چه در جریان یک فعالیت فردی، چه در جریان یک فعالیت اجتماعی، چه در جریان یک فعالیت دینی فرهنگی، چه در جریان یک فعالیت اقتصادی معیشتی، من کلا اینرا باید نظامی در ذهن خودم داشته باشم تا طبق آن بتوانم بگویم سبک زندگی دارم.
البته این سبک زندگی اعم از اینکه اختیاری یا اضطراری باشد قاعدتا قائم به شخص یا قائم به یک جامعه خاص خواهد بود، یعنی سبک زندگی من با شما متفاوت است و یا سبک زندگی یک جامعه اسلامی با یک جامعه غیر اسلامی دیگر متفاوت است.
اگر از دیدگاه اخلاق کهن بخواهیم به این مساله نگاه کنیم، در واقعسبک زندگی هیئت ترکیبی از اخلاق و آداب هست، ترکیبی انسجام یافته از منش و کنش، من چه منش ها چه اخلاقها و چه ویژگیهای روحی باید داشته باشم، و چه کارکردها و عملکردها و رفتار بیرونی باید از خودم بروز بدهم ترکیب این راهها را می توانیم بگوئیم یک سبک زندگی یعنی من جلوه های ظاهری یک رفتار را بتوانم داشته باشم.

عرصه های متفاوتی از سبک زندگی را ما می توانیم داشته باشیم. به صورت کلی ما باید نظام معیشتی خودمان را مشخص کنیم تا سبک زندگی مشخص بشود مدیریت داشته ها و استعدادها، نعمت هائی که خداوند به ما داده در همه زمینه ها توانائی های جسمی توانائی های عاطفی بتوانیم اینها را مدیریت کنیم، و استعدادهائی اعم از کشف شده و نشده من باید اینها را مدیریت کنم.
مدیریت ارتباطات داشته باشیم، ارتباط با خدا ارتباط با جامدات و ... . حتی سبک زندگی می تواند ریز تر باشد دکوراسیون خانه، تفریحات، خوردن و آشامیدن، خواب من آیا سبک زندگی دارد یا نه؟ تا این حد می تواند ریز شود. منتها همه این نظامهای کوچک درون آن نظامواره منسجم باید برخواسته از باورها ارزشها و گرایشهای من باشد، یعنی رفتار من اگر برخواسته از باور من نباشد بصورت جهلاً سهواً غفلتاً یا تصادفی صورت بگیرد جز سبک زندگی نیست، اما اگر بر اساس این عقیده و بر اساس مطلوب دیدن این نتیجه من این کار را انجام بدهم این جزء سبک زندگی من است. به همین جهت سیره در گذشته مفهوم خوبی برای سبک زندگی است، گرچه همپوشی کامل با هم ندارد.
در باره مسائل ریزی که در این باره می توانیم داشته باشیم این چند موضوع را از این جهت آورده ام که این عرصه ها نشان دهنده وجود صد درصدی این مطالب از امام رضا علیه السلام است.

اگر ما میخواهیم یک الگوی ایمانی و ارزشی و اسلامی برای سبک زندگی داشته باشیم بهر حال هر کدام از ائمه ما می توانند نماد سبک زندگی باشند، یک الگوئی که با تصویر برداری از آن الگو و ریز کردن و نقشه برداری آن و تطبیقش در زندگی خودمان بگوئیم ما می توانیم به آنها نزدیک بکنیم.

از این جهت امام رضا علیه السلام در میان ائمه علیهم السلام مهم است که امام رضا علیه السلام به جهت شخصیت سیاسی و اجتماعی شان زیر ذره بین افراد بودند.

امام رضا علیه السلام ولیعهد شد بهرحال در مسئله سیاسی آن زمان دومین شخصیت بزرگ یک کشور هستند، یک کشور هم که می گوئیم یعنی بیست کشور امروزی، شخصیت دوم سیاسی و شخصیت اول معنوی، خب هر چه که باشد می نویسند و مورد دقت قرار می دهند. پس ما در مسائل ریز زندگی می توانیم امیدوار باشیم که از امام رضا به ما مطلب رسیده است.
تقریبا در تمام عرصه های سبک زندگی حداقل یک حدیث بلند وجود دارد که می توانیم آنرا پردازش کنیم. اخیرا مقام معظم رهبری جمله ای به مادحین فرمودند، این نشان دهنده اینست که ما شیوه جشن عبادی نداریم، من سالها پیش در دانشگاه هنر تدریس می کردم، بحثی پیش آمد یکی از مشکلات آن زمان ما دستگاه خواندن شاد نداریم یا کم داریم. یعنی شما وقتی در یک روز جشن می خواند سینه زدنتان می گیرد نه کف زدنتان! ما شعر متناسب هم با آن کم داریم، نحوه خندیدن ائمه ما چگونه بوده است نحوه گریستن آنها چگونه بوده است!

امام و مردم:

نحوه رفتار بیرونی امام با دیگران، این دیگران می توانند شیعیان باشند، نیازمندان باشند، شهروندان باشند و ... من یک کلید کوچک در این تلوزیون دیدم خوشم آمد پسری می آید گل بفروشد شخص گل که نمی خرد بلکه هنگام باز کردن در ماشین را به پای بچه می زند و ... این یعنی نیازمند به آن بزرگ بزرگی می کند، آیا ما رفتارمان با نیازمندان اینگونه است! در روایاتی داریم روزی سه نیازمند را بدهید در روایت دیگر داریم که دلتان سوخت بدهید، نه آنقدر بدهیم که گدا پروری شود و نه آنقدر ندهیم که رقت قلب بیاورد.

زیر دستان:

آیا من شخصاً درست با زیردستان رفتار کرده ام، مسلماً نه زیرا اعتراض ها نشان می دهد. ما در زیردستان هیچ اعتراضی نداریم بلکه ستایش داریم خود آن شخصی که غلام حضرت بوده است مأمور نگهداری اسب حضرت بوده است کنیز بوده است غلام سیاه بوده است، اینها ستایش کرده اند امام را.

یکی از مسائلی که ما در سبک زندگی باید دقت بکنیم امور فردی است، خوب است انسان خود تاریخی اش و خود علمی اش را هر لحظه پایش و رصد کند، ببینیم ما در چه مرحله ای هستیم، ببینید ما الان یک ماه یا دو ماه است که مقام معظم رهبری این سخن را فرموده اند: یعنی ما در مرحله شروع اندیشیدن به سبک زندگی هستیم، پس ما دوره انتقالی پیش رو داریم، در دوره اندیشیدن به سبک زندگی و انتقال از سبک زندگی القتاطی امروزی از مرحله گذار باید رد بشویم و به نظر من در مرحله گذار باید در سیره فردی و امور فردی ما اینرا محقق بکنیم، به دو علت: یکی اینکه تا خودمان متأدب نشده ایم نمی توانیم دیگران را به سبک زندگی راهنمائی کنیم، دوم اینکه ما جامعه ایرانی فکر می کنم برخی دیگر از جوامع شرقی هم همینطور هستیم، هنوز محور اجتماعی نگریمان تکمیل نشده است، یعنی هنوز فوائد یک کار را در عرصه زندگی فردی می بینیم و بر اساس آن عمل می کنیم، بخاطر همان مرحله انتقالی و اینکه مغز ما هنوز کامل نشده است ما در عرصه فردی بیشتر می توانیم مقاله بنویسیم.

در امور صحیه

مثلا مسواک کردن، مزمزه کردن، نظافت کردن ... روایات بسیاری از ائمه و پیامبر داریم هم قول و هم رفتار اینها هر کدام می تواند یک مقاله باشد، باز عرض خواهم کرد که یک روایت از امام رضا داشتیم چگونه سرایت بدهیم، در مورد نوع لباس پوشیدن من قبل از اینکه معمم بشوم، یک روزی در مشهد در غبار روبی شرکت کرده بودم، که در آنجا مقام معظم رهبری هم حضور داشتند، پدر ما گفتند شما به ایشان بفرموئید ملبس بشوند، مقام رهبری فرمودند این لباسی که تن شماست لباس غربی هاست این لباسی که تن ماست لباس ماست.
این یک نوع شکل لباس است ولی راجع به رنگ راجع به تمیزی راجع به ارزانی – گرانی، پوشیدن – نپوشیدن و ... آیا اساسا سبک زندگی یک سیستانی می تواند اجازه بدهد که کت و شلوار تنگ در آن محیط بپوشد! یک سیستانی باید لباس گشاد بپوشد که باد از آن رد شود. هر چیز ریزی که شما نگاه کنید می تواند سبک زندگی هویت ساز برای ما باشد.

مسکن:

ببینید ایران زمین کم دارد؟! شما این گونه خونه بگذاری روی هم یا کنار هم از نظر مقدار آجر کم می شود! لوله کم می شود! گیرم که ده درصد هم اضافه بشود ولی چقدر فرق می کند خب سبک زندگی در مورد خانه ساختن، آیا جامعه ای که آجر زیاد دارد حتما باید نمای خانه را فلز کره ای بزند؟ که در آفتاب قم دمای این فلز به ۶۰ درجه می رسد ولی دمای آجر به ۴۰ می رسد، به آجر می توان آب پاشید و خانه خنک می شود ولی به فلز آب بپاشی بخار می شود و موجب گرمی بیشتر می شود. آیا اصلا باید این مقدار مفصل خانه داشته باشیم، محیط داخلی، خارجی باشد حتی چینی.
الآن یکی از مشکلات وهابیت اینست که آراستگی ندارند، امام رضا وقتی دوستشان می آمد می خواستند به حضورشان بروند لباسشان را تغییر می دادند.
در مورد امام خمینی داریم ایشان وقتی به ملاقاتشان می رفتند در سن ۸۶ تا ۸۹ سالگی با مشکلات قلبی هر دفعه که می خواستند برای حاضرین حتی یک دست تکان بدهند لباسشان را عوض می کردند.

خوردن:

خیلی از ما ایرانی ها یا لاغر مردنی هستیم یا چاق از حد در رفته هستیم، مقداری از آن بخاطر اکل هست، ولی در مورد پیامبر داریم که شکمشان برجسته نبود، یک مورد استثنا در مورد امام باقر علیه السلام که وزین و سمین بوده اند. ولی اکثر ائمه ما به همین شکل بوده اند. در مورد خوردن فقط مقدار یا شکل نیست، ائمه میدانستند که چه باید بخورند. فردی می گفت اینکه دائم می گوئید حضرت علی علیه السلام نان جو می خورد بخاطر این بود که قوت آن از گندم بیشتر بود.
در اروپا مصرف شیر چهار برابر یک شرقی است، ما در روایات داریم حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم هر وقت غذا می خوردند می گفتند خدا بهتر از این به من بده وقتی شیر می خوردند می گفتند خدا بیشتر از این بده. مصرف زیاد گوشت قساوت می آورد. ژاپنی ها با تغییر مصرف شیر در خانواده در طول چند سال دو سانتیمتر قد متوسط مردم کشورشان را تغییر دادند. ما می توانیم با مصرف خیلی از چیزها بسیاری از خرجها که برای داروها و جراحی ها می کنیم را از میان ببریم.

نشستن و برخیزیدن:

بسیاری از دردها ما یا متکبرانه می نشینیم یا شل می نشینیم یا برای ارگونومی بدنمان بد است یا برای دیگران بد است. ما ایرانی ها الگو داریم در نحوه نشستن، برخاستن، سواری و ... . ما روایت داریم که پیامبر هیچ گاه گردن شترش به گردن شتر دیگری نمی خورد یعنی از دیگری سبقت بگیرد، پیامبر نه خیلی تند می رفته است و نه خیلی کند، چون هر دو خطرناک است.
چگونه بخوابیم، یکی از بزرگترین مشکلات زندگی ما ایرانیان نحوه خوابیدن است، اساسا یکی از بزرگترین بیماریهای قرن خوابیدن است، چندین درصد مردم نمی توانند درست بخوابند، با قرص مجبورند بخوابند، هر کسی که خوب می خوابد شکر کند. خداوند از کسرت خواب بدش می آید زیاد بخوابد، زیاد بخورد، خدا رحمت کند مرحوم آقای مشکینی مشهور بود ما اول سرمان را می گذاریم روی بالش بعد می خوابیم، ایشان اول میخوابد و بعد سرش را روی بالش می گذارد.
چگونه شادیمان را نشان بدهیم، شادی ما در سبک زندگی ایرانی اینست که داخل خیابان آنقدر بوق می زنیم، اذیت کردن دیگران شوخی شده است، شب عید عمر ما چگونه شادی می کنیم. ما باید سبک شادی را از ائمه یاد بگیریم.
حزن: آیا این سینه زنی که در پاکستان انجام می شود و باعث زخمی شدن بدن می شود این نمونه حزن است؟

اما راجع به رویکردها

ممکن است شما بگوئید روایت فقط از امام صادق علیه السلام داریم، من به استناد این سه روایت که می آورم می خواهم پیوند بدهم بین روایاتی که شما از ائمه دیگر دارید با امام رضا علیه السلام یعنی می خواهم این موضوع رسمی جشنواره را خدمت عزیزان اعلام بدارم که شما اگر درباره سبک زندگی بر اساس روایت یا گزارشی از دیگر ائمه یا پیامبر علیهم السلام یک مقاله ارائه دادید از دید ما پذیرفتنی است زیرا امام رضا علیه السلام می فرماید ما یک گروهی هستیم کلا اگر به کسی وعده ای بدهیم اینرا برای خود دین می دانیم.

دوم: امام رضا علیه السلام می فرماید:انّ النبی و امیرالمؤمنین و الائمه کانوا یتختمون فی الید الیمنییعنی همه را با هم دیده است.

سوم:من اخلاق الانبیاء التنزه، یعنی آیا می توان تصور کرد که امام رضا بفرماید اخلاق همه انبیاء تمیزی است و ما این کار را نکنیم!

ما در مورد سبک زندگی فقط می خواهیم مستند به آیات و روایات باشد.

والسلام