حالی که این ویژگیها برای مخاطبی که در فضایی متفاوت از آن محیط زندگی میکند، قابل فهم نیست.
مشابه این سخن در باره اسباب نزول آیات نیز مطرح شده است. در باره لزوم آشنایی با اسباب نزول آیات برخی ادعا کردهاند که:
لامتناع معرفة تفسیر الآیه و قصد سبیلها دون الوقوف علی قصتها و بیان نزولها؛۱
آگاهی از تفسیر آیه و مراد از نزول آن بدون آگاهی از داستان آن و سبب نزول آن غیر ممکن است.
اگر چه این سخن اغراق آمیز جلوه میکند، ولی در بر دارنده بخشی از واقعیت نیز هست.
گزینههای فضای صدور
فضای صدور روایت ناظر به مجموعهای در هم تنیده از باور و فرهنگ است که در این گزینهها تبلور مییابد:
1. پرسش / نقطه ثقل پرسش مخاطب
به این نمونه توجه کنید:
در روایتی از پیامبر صلی الله علیه وآله خطاب به ام سلمه آمده است:
استقرضی، فانه دین مقضی؛
قرض کن؛ زیرا قرض به سرعت ادا میشود.
ظاهر اطلاق این سخن، توصیه به قرض کردن در همه امور است؛ در حالی که سیره و سخن اهل بیت علیهم السلام با این شیوه موافق نیست.
متن کامل روایت، مشکل موجود اطلاق این سخن را برطرف میکند:
جاء ام سلمه (رض) الی النبی صلی الله علیه وآله فقالت: یا رسول الله! یحضر الاضحی، و لیس عندی ثمن الاضحیة، فأستقرض و اضحّی؟ قال: فاستقرضی، فانه دین مقضی؛2
ام سلمه _ همسر پیامبر صلی الله علیه وآله _ نزد ایشان آمد و گفت: ای رسول خدا، عید قربان نزدیک است و من پولی برای خرید قربانی ندارم. آیا پولی قرض گرفته و عمل قربانی کردن را انجام دهم؟ پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: [آری برای قربانی کردن] پولی قرض
1.. اسباب النزول، ص۴.
2.. من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۴۸۹، ش۳۰۴۵.