مراد از دوازده جانشین پیامبر(ص)

رسول خدا(ص) جانشینان خود را دوازده تن معرفی فرموده است. با الفاظ متعدد این سخن به ما رسیده است و چه بسا چند حدیث باشد که همگی بر دوازده تن بودن جانشینان آن حضرت تاکید دارند از جمله:

إنَّ خُلَفائي وأوصِيائي وحُجَجَ اللّهِ عَلَى الخَلقِ بَعدِي اثنا عَشَر.[۱]

جانشينان و اوصياى من و حجّتهاى خدا بر خلق، پس از من دوازده تن هستند.

نمی توان این حدیث را با خلفایی که از صحابه بوده اند، تطبیق کرد؛ چون شمار آنها از دوازده کمتر است و نمی توان آن را به خلفای اموی نیز اطلاق کرد؛ زیرا شمار آنها از دوازده بیشتر بود و جز عمر بن عبدالعزیز همگی ستم پیشه بودند و از بنی هاشم هم نبودند. پیامبر(ص) فرموده بود: «همه آنها از بنی هاشم هستند» و پایین آمدن صدای پیامبر(ص) همین روایت را ترجیح می دهد؛ زیرا آنها خلافت بنی هاشم را خوش نمی داشتند.[۲]

این حدیث را بر خلفای بنی عبّاس نیز نمی توان حمل کرد؛ چه، شمار آنها از دوازده بیشتر است.

پس ناگزیر باید این حدیث بر امامان دوازده گانه اهل بیت و عترت حمل گردد؛ زیرا آنها در میان مردم زمان خود داناترین، والاترین، پاک ترین، پرهیزگارترین و والاتبارترین افراد بودند و از شریف ترین حسب برخوردار و گرامی ترین بندگان نزد خدا و علوم آنها از پدرانشان با علم ارثی و لدنّی به جدّشان(ص) می پیوست. حدیث ثقلین و احادیث فراوان دیگر بر همین مفهوم دوازده تن بودن امامان از اهل بیت گواهی و آن را ترجیح می دهند.

طبق روایت های متعدد، پیامبر از دوازده امام شیعه به عنوان جانشینان خود نام برده است. به ذکر یک مورد بسنده می کنیم:

إنَّ وَصِیی و الخَلیفَةَ مِن بَعدی عَلِی بنُ أبی طالِبٍ(ع)، و بَعدَهُ سِبطای الحَسَنُ ثُمَّ الحُسَینُ، یتلوهُ تِسعَةٌ مِن صُلبِ الحُسَینِ، أئِمَّةٌ أبرارٌ.

قالَ: یا مُحَمَّدُ، فَسَمِّهِم لی.

قالَ: نَعَم، إذا مَضَی الحُسَینُ فَابنُهُ عَلِی، فَإِذا مَضی عَلِی فَابنُهُ مُحَمَّدٌ، فَإِذا مَضی مُحَمَّدٌ فَابنُهُ جَعفَرٌ، فَإِذا مَضی جَعفَرٌ فَابنُهُ موسی، فَإِذا مَضی موسی فَابنُهُ عَلِی، فَإِذا مَضی عَلِی فَابنُهُ مُحَمَّدٌ، ثُمَّ ابنُهُ عَلِی، ثُمَّ ابنُهُ الحَسَنُ، ثُمَّ الحُجَّةُ ابنُ الحَسَنِ، فَهذِهِ اثنا عَشَرَ إمامًا عَدَدَ نُقَباءِ بَنی إسرائیلَ.[۳]

جانشین و خلیفه پس از من علی بن ابی طالب(ع) است و پس از او دو نوه من حسن و سپس حسین و نُه تن از پشت حسین خواهند بود که امامانی نیک اند.

شنونده گفت: ای محمّد! آنها را برای من نام ببر.

فرمود: آری، آن گاه که حسین درگذشت پس از او علی خواهد آمد و پس از علی، محمّد خواهد آمد و هرگاه محمّد رفت پس از او جعفر می آید و هرگاه جعفر رحلت یافت پس او موسی خواهد آمد و هرگاه موسی رفت پس از او علی می آید و هرگاه علی رفت پسرش محمّد بیاید و پس از او پسرش علی و سپس پسرش حسن و پس از او حجة بن الحسن. اینها دوازده امام هستند به شمار نقیبان بنی اسرائیل.