هنگامى كه در اثر تراكم آلودگى‏ها ، هوس بر انسان، چيره گردد و به صورت بُت ، مورد پرستش وى واقع شود ، چنين انسانى ديگر قابل هدايت نيست . نه اين كه سخن حق را نمى‏فهمد . مى‏فهمد ؛ امّا نمى‏تواند بپذيرد . از اين رو، او گم‏راهى است كه راه را مى‏داند .
نكته ديگر، اين كه بى اثر بودن تبليغات در سازندگى اين گروه، موجب سلب مسئوليت تبليغىِ مبلّغ نمى‏گردد . از نظر قرآن، مبلّغ بايد براى اين دسته از مردم نيز برنامه تبليغى داشته باشد؛ امّا نه به اميد هدايت ؛ بلكه براى اتمام حجّت ، تا هنگامى كه گرفتار عواقب شوم و خطرناك سوء استفاده از آزادى شدند ، به خدا اعتراض نكنند كه چرا راه‏نمايى براى آنان نفرستاده است .^۱

مسئوليت برنامه‏سازى براى تبليغات‏

با تأمّل در ميزان تأثيرپذيرى مخاطبان و تفاوت ظرفيت‏هاى ذاتى و اكتسابى مردم ، مشخّص مى‏شود كه برنامه‏ريزى صحيح تبليغى تا چه اندازه مهم و دشوار است ، و اين واقعيت، مسئوليت مبلّغان و سازمان‏هاى تبليغى و مراكز فرهنگى و بخصوص صدا و سيما را در نظام اسلامى، در ساختن برنامه‏هاى مناسب و مفيد ، مضاعف مى‏نمايد .

2 . درگير نشدن با خواست‏هاى فطرى مردم‏

يكى از آفات تبليغات ، به طور عام ، تبديل شدن آن به ضدّ خود، توسّط مبلّغ است . بارها اتّفاق افتاده است كه تبليغات در زمينه‏هاى مختلف سياسى ، اجتماعى و فرهنگى، اثر معكوس بر جاى گذارده‏است . يكى از دلايل آن، اين است كه روان‏شناسى مخاطب، مورد توجّه قرار نگرفته است و تبليغات، در برابر نيازهاى طبيعى و فطرى مخاطب، قرار گرفته است . استاد مطهّرى در اين باره مى‏گويد :

روحى و فكرى شمرده مى‏شوند ؛ زيرا زنگارهاى اعمال زشت و غير منطقى، چنان ذهن و روان آنان را تيره كرده كه نمى‏توانند حقايق مفيد و سازنده را بپذيرند . از اين رو ، تبليغات، كمترين اثرى در هدايت و سازندگى آنان ندارد و به همين دليل، قرآن كريم، تصريح و تأكيد مى‏فرمايد :
(إِنَّمَا يَسْتَجِيبُ الَّذِينَ يَسْمَعُونَ وَالْمَوْتَى‏ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ .^۱تنها كسانى [دعوت تو را ]اجابت مى‏كنند كه گوش شنوا دارند ، و مردگان را خداوند [در قيامت ]بر خواهد انگيخت) .(إِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى‏ وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَآءَ إِذَا وَلَّوْاْ مُدْبِرِينَ وَ مَآ أَنتَ بِهَدِى الْعُمْىِ عَن ضَلَلَتِهِمْ .^۲البتّه تو مردگان را شنوا نمى‏گردانى ، و اين ندا را به كران ، چون پشت بگردانند ، نمى‏توانى بشنوانى ، و راهبرِ كوران از گم‏راهى‏شان نيستى ) .
بدين سان، كسانى كه در اثر آلودگى‏ها، به مرگ روانى مبتلا شده اند ، نمى‏توانند از تبليغات مفيد ، بهره‏مند شوند .
نكته قابل تأمّل، اين است كه وقتى انسان در اثر كارهاى ناشايست، به مرگ انديشه و روان مبتلا شد، حقيقت را مى‏فهمد؛ ولى نمى‏تواند بپذيرد . قرآن كريم ، در باره چنين شخصى مى‏گويد :
(أَفَرَءَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى‏ عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلَى‏ سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلَى‏ بَصَرِهِ غِشَوَةً فَمَن يَهْدِيهِ مِن بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ .^۳پس آيا ديدى كسى را كه هوس خويش را معبود خود قرار داده و خدا او را دانسته ، گم‏راه گردانيده و بر گوش او و دلش مُهر زده و بر ديده‏اش پرده نهاده است؟ آيا پس از خدا چه كسى او را هدايت خواهد كرد؟ آيا پند نمى‏گيريد؟) .