3 / 22

تحمّل آزار ديگران‏

۶۷.الأمالى للصدوق : حدّثنا عليّ بن أحمد ، قال : حدّثنا محمّد بن أبى عبد اللَّه الكوفي، عن سهل بن زياد الآدمى ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، عن عليّ بن محمّد بن عليّ بن موسى بن جعفر بن محمّد بن عليّ بن الحسين بن عليّ بن أبى طالب عليهم السلام ، قال :
لَمّا كَلَّمَ اللَّهُ‏عزّ وجلّ موسى‏ بنَ عِمرانَ عليه السلام... قالَ : إلهى ! فَما جَزاءُ مَن صَبَرَ عَلى‏ أذى النّاسِ وشَتْمِهِم فيكَ ؟
قالَ : اُعينُهُ عَلى‏ أهوالِ يَومِ القِيامَةِ.^۱

ترجمه‏

۰.حضرت عبد العظيم عليه السلام: امام هادى عليه السلام فرمود : «هنگامى كه خداوند با موسى بن عمران عليه السلام سخن مى‏گفت ، ... موسى گفت : پروردگارا ! پاداش كسى كه به خاطر تو بر اذيّت و آزار مردم و دشنام آنها شكيبايى ورزد، چيست ؟
فرمود : اى موسى ! او را در سختى‏هاى روز قيامت، كمك خواهم كرد» .

شرح‏

تحمّل آزار ، دو گونه است : گونه‏اى بسيار نكوهيده و گونه‏اى بسيار پسنديده . تحمّل آزار به معناى تسليم شدن در برابر خواست‏هاى نامشروع متجاوزان و تركِ مقاومت و اظهار ضعف و زبونى در برابر سختى‏ها ، از نظر اسلام ، بسيار نكوهيده است ، تا آن جا كه امام على عليه السلام مى‏فرمايد:
المَنِيَّةُ وَ لَا الدَّنِيَّةُ .^۲
مرگ، آرى ! ننگ، هرگز!

اين تفسير از مسلمانى كه از امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام نيز نقل شده است، به روشنى نشان مى‏دهد كه رعايت حقوق مردم مسلمان و خوددارى از آزردن آنان ، نخستين شرط مسلمانى است و انتخاب نام «مسلمان» براى پيروان اين آيين ، به همين مناسبت است . بنا بر اين ، مدّعيان اسلام، به ميزان رعايت حقوق ديگران، مسلمان اند و هر كس ، به هر ميزان موجب آزار ديگران شود ، به همان اندازه از اسلام فاصله گرفته است .
2 . در احاديث ديگرى ، تأكيد شده كه آزردن ديگران ، از ويژگى‏هاى انسان‏هاى پَست و شرور است‏^۱ و مسلمان ، كسى است كه آزارش حتّى به مورچه‏اى نمى‏رسد .^۲
3 . در اسلام ، هر گونه آزاررسانى ، به دليل اين كه تجاوز به حقوق مردم است ، مذموم و ممنوع شمرده شده است . از اين رو، هر كارى كه موجب رنجش خاطر ديگرى شود ، مانند: شوخى آزار دهنده ،^۳ سخن آزار دهنده ،^۴ و حتّى عبادت آزار دهنده ،^۵ از نظر اسلام ، نكوهيده و مذموم است .
4 . خوددارى از آزار ديگران ، نه تنها آثار و بركات فراوانى براى زندگى هميشگى انسان در آخرت دارد، بلكه موجب آسايش و آرامش او در دنيا مى‏گردد.^۶ از اين رو در حديثى از امام زين العابدين عليه السلام آمده كه مى‏فرمايد :
كَفُّ الأَذى‏ مِن كَمالِ العَقلِ ، وَ فيهِ راحَةُ البَدَنِ عاجِلاً وَ آجِلاً .^۷
آزار نرساندن ، از كمال خِرَد است و در دنيا و آخرت، مايه راحتى تن است .