4 / 3

استبداد به رأى‏

۷۱.عيون أخبار الرضا عليه السلام : حدّثنا عليّ بن أحمد بن عمران الدقّاق ، قال : حدّثنا محمّد بن هارون الصوفى ، قال : حدّثنى أبو تراب عبيداللَّه بن موسى الرويانى ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسنى ، قال :
قُلتُ لِأَبى جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيِّ الرِّضا عليه السلام : يَابنَ رَسولِ اللَّهِ ! حَدِّثنى بِحَديثٍ عَن آبائِكَ عليهم السلام . فَقالَ : ... حَدَّثنى أبى ، عَن جَدّى ، عَن آبائِهِ عليهم السلام ، قالَ : قالَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام: خاطَرَ بِنَفسِهِ مَنِ استَغنى [بِرَأيِهِ‏] ^۱ .^۲

ترجمه‏

۰.حضرت عبد العظيم عليه السلام : به امام جواد عليه السلام گفتم : از پدرانت حديثى برايم بيان فرما . فرمود : «پدرم، از جدّم، از پدرانش نقل نمود كه امير مؤمنان عليه السلام فرمود : كسى كه با تكيه بر نظر خود، از نظر ديگران، احساس بى‏نيازى كند ، خود را در خطر افكنده است» .

شرح‏

اين سخن، ره‏نمود بسيار ارزنده‏اى در باره راه رسيدن به تشخيص درست تصميم‏گيرى، در همه زمينه‏ها بويژه تصميم‏هاى مديريتى است و آن، عبارت است از: اكتفا نكردن به تشخيص و نظر خود در كارها، و بهره‏گيرى از نظر و مشورت افراد صاحب نظر . در اين باره، چند نكته قابل توجّه است:
1 . اين ره‏نمود، ريشه در آيه‏اى دارد كه اهل ايمان را تشويق مى‏كند در كارها مشورت كنند^۳ و از نظر ديگران براى انتخاب تصميم صحيح بهره‏گيرى نمايند . حتّى

است . در اين كتاب آسمانى، خداوند، چهار بار با صفت «شكور»^۱ و دو بار با صفت «شاكر»^۲ توصيف گرديده است . شاكر بودن خداوند متعال، بدين معناست كه پاداش عمل نيك انسان را به طور كامل، بلكه بيش از آن عنايت مى‏فرمايد.
بر اين اساس، هر چه انسان سپاس‏گزارتر باشد، يعنى بيشتر به ياد نعمت‏هاى الهى باشد و عملاً سپاس‏گزارى نمايد، به خداوند متعال نزديك‏تر مى‏شود.
5 . در حديث ياد شده، امام رضا عليه السلام، تشكّر از خدا را با تشكّر از بندگان پيوند زده است . اين بدين معناست كه يكى از مصاديق سپاس‏گزارى از خدا، سپاس‏گزارى از بندگان او و رعايت حقوق آنهاست و بدون سپاس‏گزارى از بندگان، شكر خدا محقّق نمى‏گردد.
6 . اين حديث، ريشه در همه آياتى دارد كه حقوق خدا را به حقوق انسان‏ها گره زده‏اند، مانند اين حديث از امام رضا عليه السلام كه مى‏فرمايد:
إنَّ اللَّهَ‏عزّ وجلّ أمَرَ بِثَلاثَةٍ مَقرونٌ بِها ثَلاثَةٌ اُخرى‏ : أمَرَ بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ ، فَمَن صَلّى‏ وَ لَم يُزَكِّ لَم يَقبَل مِنهُ صَلاتَهُ ، وَ أمَرَ بِالشُّكرِ لَهُ ولِلوالِدَينِ ، فَمَن لَم يَشكُر والِدَيهِ لَم يَشكُرِ اللَّهَ ، وَ أمَرَ بِاتِّقاءِ اللَّهِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ ، فَمَن لَم يَصِل رَحِمَهُ لَم يَتَّقِ اللَّهَ .^۳
خداوند به سه چيز فرمان داده كه با سه چيز همراه اند : به نماز و زكات، دستور داده است و هر كس نماز بگزارد و زكات نپردازد ، نمازش پذيرفته نمى‏شود^۴؛ به شكرگزارى از خدا و شكرگزارى از پدر و مادر فرمان داده است و هر كس از پدر و مادرش تشكّر نكند ، از خدا شكرگزارى نكرده است ؛ و به پروا از خدا و پيوند با خويشان ، فرمان داده است و هر كس با خويشانش پيوند نداشته باشد ، از خدا پروا ندارد .