4 / 13

خودنمايى در عبادت‏

۸۴.الأمالى للصدوق : حدّثنا عليّ بن أحمد ، قال : حدّثنا محمّد بن أبى عبد اللَّه الكوفي، عن سهل بن زياد الآدميّ ، عن عبد العظيم بن عبد اللَّه الحسني ، عن عليّ بن محمّد بن عليّ بن موسى بن جعفر بن محمّد بن عليّ بن الحسين بن عليّ بن أبى طالب عليهم السلام ، قال :
لَمّا كَلَّمَ اللَّهُ‏عزّ وجلّ موسى‏ بنَ عِمرانَ عليه السلام... قالَ : إلهى ! فَما جَزاءُ مَن صامَ شَهرَ رَمَضانَ يُريدُ بِهِ النّاسَ ؟ قالَ : يا موسى‏ ! ثَوابُهُ كَثَوابِ مَن لمَ يَصُمهُ.^۱

ترجمه‏

۰.حضرت عبد العظيم عليه السلام: امام هادى عليه السلام فرمود : «هنگامى كه خداوند با موسى بن عمران عليه السلام سخن مى‏گفت، موسى گفت: خداوندا ! پاداش كسى كه براى مردم روزه بگيرد، چيست ؟
فرمود : اى موسى ! جزاى وى، مانند كسى است كه روزه نگرفته باشد» .

شرح‏

اين حديث، به اين نكته اشاره دارد كه تظاهر و خودنمايى در عبادت ، موجب بى‏ثمرى آن مى‏گردد و كارهاى نيك انسان رياكار، مورد قبول خداوند سبحان نيست . از اين رو، كسى كه براى خودنمايى روزه مى‏گيرد ، نبايد انتظار پاداش الهى و برخوردارى از بركات آن را داشته باشد . در اين باره ، نكات ذيل، قابل توجّه اند :
1 . علّتِ مقبول نبودنِ عبادت رياكاران، اين است كه عمل آنها ، فاقد اصلى‏ترين شرط پذيرفته شدن عبادت ، يعنى اخلاص و انگيزه الهى يا همان «قصد قربت» است.
كسى كه كارى را با انگيزه نفسانى و براى خودنمايى انجام دهد، در واقع ، كارى براى خداى سبحان انجام نداده است. بنا بر اين، نبايد انتظار پاداش آن را داشته باشد .

زشت و ناشايست اند .
توضيح ، اين كه: هر عمل ناشايستى ، اثر خاصّى بر انديشه و روان انسان دارد و تكرار كارهاى زشت ، اثر ياد شده را تشديد مى‏كند ، تا آن جا كه طبيعت نخستين انسان ، به كلّى دگرگون مى‏شود و زنگارهاى ناشى از كارهاى ناشايست، به صورت طبيعت ثانوى با انديشه و روان انسان، همراه مى‏گردند . قرآن ، از اين حالت ، به «مُهر شدنِ قلب» تعبير مى‏كند .
در آيات گوناگونى، به عوامل ابتلاى انسان به بيمارى «طبع» و «ختم» اشاره شده است؛^۱ ليكن مبدأ اصلى همه عوامل اين بيمارى، پيروى از تمايلات نفسانى است كه در اين آيه بِدان اشاره شده است :
(أَفَرَءَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَ أَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى‏ عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلَى‏ سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلَى‏ بَصَرِهِ غِشَوَةً فَمَن يَهْدِيهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ .^۲هيچ ديدى آن كسى را كه هوس خود را خداى خود گرفت و خدا او را با داشتن علم، گم‏راه كرد و بر گوش و قلبش مُهر نهاد و بر چشمش پرده انداخت ؟ ديگر بعد از خدا، چه كسى او را هدايت مى‏كند؟! آيا متذكّر نمى‏شويد؟!) .
اين سخن، بدين معناست كه هواپرستى سبب مى‏شود كه قلب شخص هوسران ، به تدريج ، به بيمارى «ختم» و «طبع» مبتلا شود و در نتيجه ، گوش عقل و قلب او مُهر و موم و ديده بصيرتش كور شود و بدين سان، راه‏هاى شناخت عقلى و قلبى او مسدود مى‏گردد و در چنين حالى ، مرگ معنوى او فرا مى‏رسد و ديگر هيچ اميدى به هدايت او نيست .