ابو يزيد ، رَبيع بن خُثَيم ثَوْرى ، از ياران عبد اللّه بن مسعود و به زهد ، شُهره بود . او را يكى از هشت زاهد مشهور [ صدر اسلام] به شمار آورده اند .
او در هنگام جنگ صِفّين ، با گروهى از قاريان به محضر على عليه السلام آمد و گفت : در جنگ با معاويه ترديد دارم و تو و مسلمانان ، از جنگ با مشركان ، بى نياز نيستى . پس ما را به يكى از اين مرزها بگمار تا در آن جا بجنگيم .
امام على عليه السلام هم او را به فرماندهى گروهى از قاريان گماشت و آنها را به اطراف قزوين و رى ، گسيل داشت .
او با همه ادّعاى تقدّس و زهد و دنياگريزى ، حق را نشناخت و در هنگامه اوجگيرىِ فتنه ، ترديد كرد و سرِ خويش گرفت و از على عليه السلام ـ كه محور حق بود ـ جدا شد . گو اين كه برخى از رجاليانْ او را ستوده اند ، امّا همين تخلّف ، آن هم با اين تعبير ، در ناستودگى او بسنده است و از سوى ديگر ، هشدارى است كه اگر عبادت و زهد با شعور و ژرفنگرى در نياميزد ، فرجامش چنين خواهد بود .
او در كوفه و به هنگام حكومت عبيد اللّه بن زياد درگذشت .
ظاهرا خواجه ربيع مدفون در مشهد ، شخص ديگرى غير از ربيع بن خثيم است كه در كوفه درگذشت و شايد از ياران امام صادق عليه السلام باشد .
یادآوری:
برخی نام پدر ربیع را خیثم ضبط کرده اند.
