تعداد دقیق شهدای کربلا ، مشخّص نیست . از این رو ، برای رسیدن به عددی نزدیک به واقع ، نام کسانی را که در منابع نسبتا معتبر ، در زمره شهدای کربلا شمرده شده اند ، در این جا می آوریم
تعداد دقیق شهدای کربلا ، مشخّص نیست . از این رو ، برای رسیدن به عددی نزدیک به واقع ، نام کسانی را که در منابع نسبتا معتبر ، در زمره شهدای کربلا شمرده شده اند ، در این جا می آوریم . گفتنی است که شهدای واقعه کربلا را به چهار دسته ، می توان تقسیم کرد :
دسته اوّل : شهدای کربلا از یاران پیامبر خدا صلی الله علیه و آله
این عدّه ، عبارت اند از :
1. اَنَس بن حارث
2. عبد الرحمان بن عبد ربّه انصاری . [1]
دسته دوم : شهدای کربلا از یاران امام علی علیه السلام
این عدّه ، عبارت اند از :
3. ابو ثُمامه عمرو بن عبد اللّه صائِدی
4. حبیب بن مُظاهر اسدی
5. زاهر ، غلام عمرو بن حَمِق
6. عمّار بن ابی سلامه دالانی
7. سعد بن حارث خُزاعی ، غلام امیر مؤمنان علیه السلام
8. عبد اللّه بن عُمَیر کلْبی
9. کردوس بن زهیر
10. نافِع بن هلال جملی .
دسته سوم : شهدای کربلا از اهل بیت امام حسین علیه السلام
این عدّه ، عبارت اند از :
11. علی اکبر
12. عبد اللّه (علی اصغر)
13. عبد اللّه بن علی
14. عثمان بن علی
15. جعفر بن علی
16. عبّاس بن علی
17. ابو بکر بن علی
18. محمّد بن علی
19. ابو بکر بن حسن
20. عبد اللّه بن حسن
21. قاسم بن حسن
22. جعفر بن عقیل
23. عبد الرحمان بن عقیل
24. عبد اللّه بن عقیل
25. محمّد بن ابی سعید بن عقیل
26. عبد اللّه بن مسلم بن عقیل
27. محمّد بن عبد اللّه بن جعفر
28. عون بن عبد اللّه بن جعفر .
در گزارش های نادر ، افراد دیگری نیز در شمارِ شهدای اهل بیت آمده اند ؛ از جمله :
29. ابراهیم بن علی [2]
30. عبّاس اصغر بن علی [3]
31. جعفر بن علی [4]
33. عبد اللّه اصغر بن علی [5]
34. عبید اللّه بن علی [6] 35. عمر بن علی [7]
36. عتیق بن علی [8]
37. قاسم بن علی [9]
38. بشر بن حسن [10]
39. عمر بن حسن [11]
40. ابو بکر بن حسین [12]
41. ابو بکر بن قاسم بن حسین [13]
42. ابراهیم بن حسین [14]
43. جعفر بن حسین [15]
44. حمزة بن حسین [16] 45. زید بن حسین [17]
46. قاسم بن حسین [18]
47. محمّد بن حسین [19]
48. عمر بن حسین [20]
49. محمّد بن عقیل [21]
50. محمّد بن عبد اللّه بن عقیل [22]
51. حمزة بن عقیل [23]
52. علی بن عقیل [24]
53. عَون بن عقیل [25]
54. جعفر بن محمّد بن عقیل [26] 55. ابو سعید بن عقیل [27]
56. ابراهیم بن مسلم بن عقیل [28]
57. محمّد بن مسلم بن عقیل [29]
58. عبد الرحمان بن مسلم بن عقیل [30]
59. عبید اللّه بن مسلم بن عقیل [31]
60. ابو عبد اللّه بن مسلم بن عقیل [32]
61. علی بن مسلم بن عقیل [33]
62. ابراهیم بن جعفر [34]
63. ابو بکر بن عبد اللّه بن جعفر [35]
64. عون اصغر بن عبد اللّه بن جعفر [36]
65. حسین بن عبد اللّه بن جعفر [37] 66. عبید اللّه بن عبد اللّه بن جعفر [38]
67. عون بن جعفر بن جعفر [39]
68. محمّد بن جعفر [40]
69. محمّد بن عبّاس [41]
70. احمد بن محمّد هاشمی . [42]
دسته چهارم : شهدای کربلا از یاران امام حسین علیه السلام
71. ابراهیم بن حُصَین اسدی
72. برادرزاده حُذَیفة بن اَسید غِفاری
73. ابو هَیاج
74. اَدهَم بن امیه
75. انیس بن مَعقِل اَصبَحی
76. بُرَیر بن خُضَیر
77. بشیر بن عمرو حَضرَمی
78. جابر بن حَجّاج
79. جَبَلة بن علی شیبانی
80. جُنَادة بن حارث
81. جُندَب بن حجیر
82. جوانی که پدرش شهید شده بود
83. جون ، غلام ابو ذر
84. جوین بن مالک
85. حارث بن اِمرؤ القیس
86. حارث بن نَبهان ، غلام حمزة بن عبد المطّلب
87. حتوف بن حارث
88. حَجّاج بن زید
89. حَجّاج بن مَسروق
90. حُرّ بن یزید ریاحی
91. حلّاس بن عمرو
92. نُعمان بن عمرو
93. حَنظَلة بن اسعد
94. رافع ، هم پیمان بنی شنده
95. رُمَیث بن عمرو
96. زُهَیر بن بِشْر خَثعَمی
97. زُهَیر بن سلیم اَزْدی
98. زُهَیر بن قَین بَجَلی
99. زید بن مَعقِل
100. سالم ، هم پیمان ابن مدنیه
101. سعد بن حنظله تمیمی
102. سعید بن عبد اللّه حنفی
103. سعید بن کردَم
104. سلیمان ، غلام امام حسین علیه السلام
105. سلیمان بن ربیعه
106. سوّار بن ابی حِمیر
107. سُوَید بن عمرو بن ابی مُطاع
108. سیف بن حارث جابری
109. سیف بن مالک
110. شَبیب بن عبد اللّه نَهشَلی
111. شوذَب ، هم پیمان بنی شاکر
112. ضُباب بن عامر
113. ضَرغامة بن مالک
114. عابِس بن ابی شَبیب شاکری
115. عامر بن مسلم
116. سالم ، غلام عامر بن مسلم
117. عباد بن ابی مهاجر
118. عبد الرحمان بن عبد اللّه اَرحَبی (یزَنی)
119. عبد اللّه بن قیس غِفاری
120. عبد الرحمان بن قیس غِفاری
121. عُقْبة بن صَلت
122. عمّار بن حسّان طایی
123. عمران بن کعب
124. عمر بن اَحدوث حَضرَمی
125. عمر بن خالد صَیداوی
126. سعد ، غلام عمر بن خالد صَیداوی
127. عمرو بن خالد اَزْدی
128. خالد بن عمرو اَزْدی
129. عمرو بن ضَبیعه
130. عمرو بن عبد اللّه جُندَعی
131. عمرو بن قَرَظَه انصاری
132. عُمَیر (/ عمرو) بن عبد اللّه مَذحِجی
133. غلام ترک
134. قارِب ، غلام امام حسین علیه السلام
135. قاسم بن حبیب اَزْدی
136. قَعنَب بن عمرو نَمِری
137. کنانة بن عتیق
138. مالک بن عبد بن سَریع جابری
139. مُجَمِّع بن زیاد
140. مُجَمّع بن عبد اللّه عائِذی
141. پسر مُجَمّع بن عبد اللّه عائذی
142. مسعود بن حَجّاج
143. [فرزندش]عبد الرحمان بن مسعود
144. مُسلم بن عَوسَجه اسدی
145. مسلم(/ اَسلَم) بن کثیر
146. مُنجِح ، غلام امام حسین علیه السلام
147. نَعیم بن عَجْلان
148. هَفهاف بن مُهَنَّد راسِبی
149. هَمّام بن سَلَمه قانِصی (قایضی)
150. وَهْب بن وهب
151. یحیی بن سلیم مازِنی
152. ابو شعشعا ، یزید بن زیاد بن مُهاصِر
153. یزید بن نَبیط عبدی
154. و فرزندش عبد اللّه بن نَبیط عبدی
155. و فرزند دیگرش عبید اللّه بن نَبیط عبدی .
افزون بر اسامی یاد شده ، افراد دیگری نیز جزو شهدای کربلا گزارش شده اند که به دلیل معتبر نبودن منابع گزارش ها ، از ذکر آنها ، صرف نظر کردیم .
[1] على القاعده ، افراد ديگرى هم از صحابه پيامبر در سپاه امام عليه السلام بوده اند ، چنان كه در باره افرادى نظير : حبيب بن مُظاهر و مسلم بن عوسجه و هانى بن عُروه و عبد اللّه بن يقطُر ، ادّعا شده است (إبصار العين : ص 221) ؛ امّا بر اساس مداركى كه فعلاً در دست هستند ، تنها در باره اين دو نفر مدرك روشن و معتبر وجود دارد .
[2] لباب الأنساب : ج 1 ص 400 ، المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 112 ؛ عقد الفريد : ج 3 ص 370 ، الامامة والسياسة : ج 2 ص 12 ، مقاتل الطالبيّين : ص 91 ، مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج 2 ص 47 .
[3] تهذيب الكمال : ج 20 ص 479 ، تاريخ خليفة بن خيّاط : ص 179 .
[4]
32. عبد اللّه اكبر بن على الثقات ، ابن حبّان : ج 2 ص 310 و در ص 311 و در آن آمده است : مادرش ليلى دختر ابو مُرة بن عروة بن مسعود است .
[5] المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 12 (كه در آن ، نامى از عبداللّه فرزند اُم البنين نيامده و ممكن است اين ، همان باشد) .
[6] الإرشاد : ج 1 ص 355 و ج 2 ص 125 ، مجموعة نفيسة : ص 108 (تاج المواليد) ، المزار ، شهيد اوّل : ص 149 ، إعلام الورى : ج 1 ص 396 ، كشف الغمة : ج 2 ص 66 ؛ تاريخ الطبرى : ج 5 ص 153 عن هشام ، تهذيب الكمال : ج 20 ص 479 ، الفصول المهمة : ص 139 وفيه «عبد اللّه » .
در تعدادى از منابع آمده كه او در مذار، كشته شده است (ر . ك : تاريخ الطبرى : ج 6 ص 115 و ج 5 ص 154 ، الطبقات الكبرى : ج 3 ص 19 و ج 5 ص 117 ، أنساب الأشراف : ج 2 ص 412 ، جمهرة أنساب العرب : ص 38، نسب قريش: ص44 ، مقاتل الطالبيّين : ص92 ، مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج 2 ص174 ، صفة الصفوة : ج 1 ص 130 ؛ المجدى : ص 17 . در سرائر : ج 1 ص 656 آمده است : شيخ مفيد در كتاب الإرشاد گفته كه عبيداللّه بن نهشليه ، با برادرش حسين عليه السلام در كربلا شهيد شد و اين بى ترديد ، خطاى فاحشى است ؛ زيرا عبيداللّه بن نهشليه ، جزو سپاه مُصعَب بن زبير و از ياران او بود و ياران مختار بن ابى عبيد ، او را در مَذار كشتند .
[7] ر. ك : ص 117 (فصل پنجم : شهادت فرزندان امير مؤمنان عليه السلام / يادآوري) .
[8] سير أعلام النبلاء :ج 3 ص 320 ، تاريخ الإسلام ، ذهبى : ج 5 ص 21، تهذيب الكمال : ج 20 ص 479 .
[9] المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 107 .
[10] المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 112 .
[11] المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 112 ؛ مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج 2 ص 48 .
[12] ر . ك : ص 135 (فصل ششم / ابوبكر بن حسن) .
[13] تاريخ خليفة بن خيّاط : ص 179 .
[14] المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 113 .
[15] الطبقات الكبرى (الطبقة الخامسة من الصحابة) : ج 1 ص 476 ؛ المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 113 .
[16] المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 113 .
[18] المناقب ، ابن شهر آشوب: ج 4 ص 108 ؛ در أنساب الأشراف :ج3 ص 422 «قاسم بن حسن» را ذكر نكرده و احتمال تصحيف ، قوى است .
[19] المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 113 ؛ تذكرة الخواص : ص 277 .
[20] المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 113 .
[21] أنساب الأشراف : ج 2 ص 328 و 414 ، الأخبار الطوال : ص 257 ، مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج 2 ص 48 .
[22] نسب قريش : ص 45 ، مقتل الإمام أميرالمؤمنين على بن أبى طالب ، ابن ابى الدنيا : ص 122 ؛ لباب الأنساب : ج 1 ص 334 .
[24] مقاتل الطالبيّين : ص 98 ، لباب الأنساب : ج 1 ص 402 .
[25] أنساب الأشراف : ج 3 ص 422 ، تذكرة الخواص : ص 255 ؛ المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 112 .
[26] مقاتل الطالبيّين : ص 98 ، مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج 2 ص 48 ؛ المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 112 .
[28] الأمالى ، صدوق : ص 143 الرقم 145 .
[29] مقاتل الطالبيّين : ص 97 ، تذكرة الخواص : ص 255 ، مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج 2 ص 48 ، كفاية الطالب : ص 447 ؛ الأمالى ، صدوق : ص 143 الرقم 145 ، لباب الأنساب : ج 1 ص 335 و 402 ، المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 106 و 112 .
[30] تاريخ خليفة بن خيّاط : ص 179 ، سير أعلام النبلاء : ج 3 ص 320 ، نسب قريش : ص 84 ، مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج 2 ص 47 .
[31] الإقبال : ج 3 ص 76 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 68 .
[32] مصباح الزائر : ص 281 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 271 .
[33] لباب الأنساب :ج 1 ص 335.
[34] مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج 2 ص 49 .
[35] أنساب الأشراف : ج 2 ص 325 ، شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد : ج 15 ص 237، (گفته شده است كه در واقعه «حَرّه» كشته شده است ر. ك: مقاتل الطالبيّين : ص 122 ، جمهرة أنساب العرب : ص 68) .
[36] نسب قريش: ص 83 ، جمهرة أنساب العرب : ص 68 .
[37] نسب قريش : ص 83 ، جمهرة أنساب العرب : ص 68 .
[38] مقاتل الطالبيّين : ص 96 ، مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج 2 ص 48 ، كفاية الطالب : ص 446 ؛ المناقب ، ابن شهرآشوب : ج 4 ص 106 و 112 وفيه «عبد اللّه بن عبد اللّه بن جعفر» .
[39] أنساب الأشراف : ج2 ص 299 وفيه «قيل» ؛ المجدى : ص 296 ، لباب الأنساب : ج 1 ص 361 ، عمدة الطالب : ص 36 ،
گفته شده است كه در شوشتر كشته شده (ر . ك : أنساب الأشراف : ج 2 ص 299 از ابو اليقظان بصرى ، المعارف ، ابن قتيبة : ص 206 ، الإصابة : ج 4 ص 419 ، ذخائر العقبى : ص 367) ،
و گفته شده است كه در صفّين ، كشته شده است (ر. ك: أنساب الأشراف : ج 2 ص 299).
[40] أنساب الأشراف : ج 2 ص 299 ، مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج 2 ص 49 ؛ در المجدى : ص 296 و عمدة الطالب : ص 36 آمده «محمد الاصغر» ، رجال ابن داوود : ص 167 .
گفته شده است كه در شوشتر كشته شده است (ر . ك : أنساب الأشراف : ج 2 ص 299 ، المعارف ، ابن قتيبة : ص 206 ، الإصابة : ج 6 ص 7 ، ذخائر العقبى : ص 367) .
گفته شده است كه در صفّين كشته شده است (ر . ك : أنساب الأشراف : ج 2 ص 299 ؛ لباب الأنساب : ج 1 ص 361) .
[41] المناقب ، ابن شهرآشوب: ج 4 ص 112.
[42] المناقب ، ابن شهرآشوب: ج 4 ص 105 ابن شهر آشوب ، از او رَجَزى نقل نموده است ؛ ولى از كشته شدن او سخن نمى گويد .
