تفاسير

با توجه به اين که نخستين بار در فرهنگ اسلامي، قرآن کريم از دو عنوان «هاروت و ماروت» سخن به ميان آورده، در تمام تفاسيري که به بحث و بررسي آيات قرآن پرداخته‌اند، در ذيل آيه مورد نظر، به تفصيل درباره هاروت و ماروت به گفتگو پرداخته‌اند. در غالب تفاسير، بويژه در تفاسير روايي، در کنار ذکر ديدگاه‌هاي مختلف، روايات نقل شده دربارة هاروت و ماروت را نيز آورده‌اند. آيه مورد بحث در قرآن اين آيه است:
(وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُوا الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيَمانَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمانُ وَلكِنَّ الشَّيَاطِينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنْزِلَ عَلَى الْـمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْـمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُمْ بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللّـهِ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنْفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمـَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوا بِهِ أَنْفُسَهُمْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ(؛^۱
و آنچه را که شيطان[صفت ]ها در سلطنت سليمان خوانده [و درس گرفته ] بودند، پيروي کردند. و سليمان کفر نورزيد، ليکن آن شيطان[صفت ]ها به کفر گراييدند که به مردم سحر مي‌آموختند. و [نيز از ] آنچه بر آن دو فرشته، هاروت و ماروت، در بابِل فرو فرستاده شده بود [پيروي کردند ]، با اين‌که آن دو [فرشته ] هيچ کس را تعليم [سحر ] نمي‌کردند، مگر آن‌که [قبلاً به او ] مي‌گفتند: «ما [وسيله ] آزمايشي [براي شما ] هستيم، پس زنهار کافر نشوي.» و[لي ] آنها از آن دو [فرشته ] يچزهايي مي‌آموختند که به وسيله آن، ميان مرد و همسرش جدايي بيفکنند؛ هر چند بدون فرمان خدا نمي‌توانستند به وسيله آن به احدي زيان برسانند. و [خلاصه ] يچزي مي‌آموختند که برايشان زيان داشت، و سودي بديشان نمي‌رسانيد. و قطعاً [يهوديان ] دريافته بودند که هر کس خريدار اين [متاع ] باشد، در آخرت بهره‌اي ندارد. وه که چه بد بود آنچه به جان خريدند؛ اگر مي‌دانستند.

جوامع حديثي

در عموم جوامع حديثي فريقين، به مناسبت بحث فرشته‌ شناسي يا بررسي روايات مسانيد، از صحابه و تابعان در روايات نقل شده از امثال کعب، عايشه، عبدالله بن عمر و.... روايات هاروت و ماروت آمده است. علامة مجلسي در بابي با عنوان «عصمة الملائکة و قصة هاروت و ماروت» اين روايات را آورده است. ^۲

کتب کلامي

در منابع کلامي، حداقل در دو بحث، از هاروت و ماروت سخن به ميان آمده است:
1. عصمت فرشتگان؛ از آنجا که عموم يا همه متکلمان فريقين بر عصمت فرشتگان پاي فشرده‌اند، خود را با اشکال روايات هاروت و ماروت ـ که لغزش‌هاي بزرگي به دو فرشته الهي نسبت داده‌اند ـ مواجه ديده و در زمينه توجيه و تأويل روايات يا طرح آنها اظهار نظر کرده‌اند.