شناخت نامه شیخ ابوالفتوح رازی

آنچه درباره شیخ ابوالفتوح رازی و آثار وی در لابه لای کتاب ها یا به صورت مقاله و رساله تدوین یافته و پیش تر به چاپ رسیده، در سه مجلد سامان یافته اند.

آنچه درباره شیخ ابوالفتوح رازی و آثار وی در لابه لای کتاب ها یا به صورت مقاله و رساله تدوین یافته و پیش تر به چاپ رسیده، در سه مجلد سامان یافته اند. جلد نخست این مجموعه به تفسیر روض الجنان اختصاص دارد. جلد دوم شامل مجموعه گفتارهای علما از قرن ششم تا زمان گردآوری و نیز مجموعه مقدمه ها و مقالات علمی مرتبط با شرح حال و زندگانی ابوالفتوح رازی است. مطالب کتاب در دو بخش عربی و فارسی تنظیم یافته است. سومین جلد به موضوعات مرتبط با کتابشناسی، نسخه شناسی و معرفی آثار ابوالفتوح رازی اختصاص دارد.

تعدادی عناوین با نویسندگان آنها بدین قرار است: اشعار فارسی و تعبیرات و اصطلاحات و لغات نادره تفسیر ابوالفتوح رازی، علاّمه قزوینی؛ سبک شناسی کتب علمی در قرن ششم، ملک الشعراء بهار؛ روش و اصطلاحات خاص تفسیر ابوالفتوح رازی و عصر او، علاّمه شعرانی؛ ابوالفتوح و عبدالجلیل رازی در مجالس المؤمنین، قاضی نور اللّٰه شوشتری؛ مزار شیخ ابوالفتوح رازی، مقدس اردبیلی؛ مقدمه تفسیر ابوالفتوح رازی، مهدی الهی قمشه ای و حسن علمی؛ و ...

پيش گفتار

در مورد شخصيّت مفسّر نامى، شيخ ابوالفتوح رازى رحمه الله، دانشمندان و محققان، مقالات و مطالب پراكنده، امّا سودمندى، به رشته تحرير درآورده اند و هر كدام با نگرش خاصّ خود توانسته اند گوشه اى از ابعاد علمى ـ معنوى شخصيّت او را به نمايش درآوردند؛ اما متأسفانه اين آثار، در ميان هزاران كتاب و مقاله و تعليقه و مقدّمه و... از ديد محقّقان و نويسندگان امروز، مخفى مانده است.

با تتبع گسترده در فهرست نامه هاى كُتب خطّى و چاپى و مقالات و مجموعه گفتارها و پايان نامه ها و فهرست هاى كتاب خانه ها و نمايه هاى مطبوعات و ... ، تصميم گرفته شد كه شناخت نامه ابوالفتوح رازى رحمه الله ـ با تجربه تدوين شناخت نامه حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام ـ و البته متقن تر و روشمندتر از آن، در برگيرنده مجموعه رساله ها و مقالات و گفتارهاى پراكنده و... در سه محور كلى، به ترتيب زير، سامان داده شود:

جلد اوّل ـ علوم قرآن در تفسير ابوالفتوح رازى (روض الجنان)،

جلد دوم ـ شرح حال ابوالفتوح رازى ،

جلد سوم ـ كتاب شناسى، نسخه شناسى و گزارش آثار ابوالفتوح رازى.

جلد اوّل شناخت نامه شامل مجموعه گفتارهاى دانشمندان از قرن ششم هجرى تاكنون درباره تفسير ابوالفتوح و مباحث علوم قرآن در اين تفسير، و نيز مجموعه مقدّمه ها و مقالات علمى مرتبط با روض الجنان است.

اين جلد، به ترتيب سال وفات مؤلفان و يا سال تأليف و چاپ كتاب ها و يا به ترتيب اهمّيت موضوع، تنظيم شد.

جلد دوم شناخت نامه شامل مجموعه گفتارهاى علما از قرن ششم تاكنون در شرح حال ابوالفتوح رازى، و نيز مجموعه مقدمه ها و مقالات علمى مرتبط با زندگى شيخ ابوالفتوح رازى است.

اين جلد، در دو بخش عربى و فارسى و به ترتيب سال تأليف و وفات صاحبان اثر و يا به ترتيب تاريخ چاپ كتاب ها جمع آورى شد.

جلد سوم شناخت نامه شامل مجموعه گفتارهاى علما از زمان ابوالفتوح تاكنون در مورد آثار و كتب شيخ ابوالفتوح رازى (اعم از آثار قطعى او و آثار منسوب به وى) و كتاب شناسى و نسخه شناسى و شرح آثار ابوالفتوح رازى و نيز مجموعه مقدّمه ها و مقالات علمى درباره آثار وى است.

در اين جلد، كتاب شناسى ها و نسخه شناسى ها و گزارش ها، بر اساس اهمّيت آثار ابوالفتوح و اعتبارِ نسبت آنها به وى، مرتّب شده اند، بدين گونه كه ابتدا كتاب شناسى و نسخه شناسى و گزارش تفسير روض الجنان آمده است ـ كه مهم ترين اثر ابوالفتوح است و كسى در نسبت آن به ابوالفتوح، ترديد نكرده است ـ و سپس كتاب روح الأحباب (شرح شهاب الأخبار) و پس از آن، رساله حُسنيه و رساله يوحنّاى ذِمّى و... . بدين ترتيب، متون هر بخش، بر اساس سال تأليف و وفات مؤلف و يا سال چاپ كتاب ها سامان يافت.

آماده سازى اين مجموعه، با شناسايى متون مرتبط، آغاز شد و با تفكيك و تقطيع و فصل بندى و مرتّب سازى اين متون و حذف مطالب تكرارى و ويرايش و يكدست كردن آنها و... به انجام رسيد.

در مرحله ويرايش، سعى شد كه تا جاى ممكن، تصرّفى در متن آثار گردآورى شده صورت نگيرد و همه اين متون، صرفا با ويرايش صورى و يكسان سازى رسم الخطّى در معرض ديد پژوهشگران قرار گيرند.

على اكبر زمانى نژاد

تابستان ۱۳۸۴