محتوای اشعار منسوب به امام حسین(ع)

در یک بررسی اجمالی می توان موضوعات و مفاهیم اشعار منسوب به امام حسین(ع) را ـ که در فصل هشتم دانش نامه امام حسین(ع) آمده اند ـ چنین دسته بندی کرد:

الف ـ توحید و خداشناسی

امام(ع) در برخی اشعار ، آدمی را به بی نیازی از مخلوق و نیاز بردن به درگاه خالق و روزی خواستن از خداوند ، دعوت می کند(۱۴) .[۱]

ب ـ آخرت و زندگی پس از مرگ

در پنج قطعه از اشعار منسوب به امام حسین(ع) ، به مرگ و آخرت ، توجّه داده شده است و این موضوعات در این اشعار ، جلب توجّه می کند: عبرت گرفتن از مرگ(۱)، عبرت گرفتن از قبرستان(۲)، فانی بودن دنیا(۱۲)، برتری مرگ بر زندگی ننگین(۱۱ و ۱۶).

ج ـ مناجات

یک قطعه از اشعار منسوب ، مناجات با پروردگار است(۲۸) و با تعبیر: «یا ربّ ، یا ربّ ! أنت مولاه» آغاز می شود.

د ـ توجّه به ارزش های اخلاقی

در دو قطعه از اشعار ، سفارش های کلّی اخلاقی است (۱۹ و ۲۰) و چند قطعه به نکوهش آزمندی (۱۶)، زراندوزی (۱۶) و دست نیازْ دراز کردن به سوی دیگران (۱۳) اختصاص دارد و در یک قطعه، از بخشش، ستایش شده است (۶).

ه ـ مدایح

امام(ع) در قطعه شعری ، پدر بزرگوار خویش را می ستاید(۴)، در یک قطعه ، افتخارات خاندان خود را بیان می کند(۳) و در چند قطعه نیز رَباب و سَکینه(۵) و برادرش حسن(ع) (۹) و برادرش عبّاس(ع) (۸) و حُرّ بن یزید ریاحی(۷) را می ستاید .

و ـ نکوهش دشمنان

امام(ع) در یک قطعه ، در روز عاشورا، دشمنان خود را(۲۱) و در یک قطعه دیگر ، یزید را نکوهش می کند(۲۲).

ز ـ رَجَز

امام حسین(ع) در چهار قطعه از اشعار منسوب به ایشان، افتخارات و فضایل خویش را بازگو کرده و از شایسته تر بودن خود برای خلافت ، سخن گفته است (۱۰، ۱۸، ۲۱ و ۲۳) . همچنین در رَجَزی در روز عاشورا، به معرّفی نَسَب و آیین خود ، پرداخته است(۲۹) .

ح ـ گوناگون

در لا به لای اشعار امام حسین(ع) ، مضمون های گوناگون و مختلف دیگری نیز به چشم می خورند، مانند : بیان تنهایی خویش(۲۷)، خداحافظی با دخترش سَکینه در روز عاشورا(۳۰)، فراز و فرود دنیا(۱۶)، پاسخ به یک بادیه نشین(۲۶) و پاسخ به عمرو بن عاص(۲۶).