آشنايى با حضرت عبدالعظيم عليه السلام و مصادر شرح حال او - صفحه 52

فتنه باب و فلك السعاده در نجوم است كه هر سه چاپ شده است. ۱
اعتمادالسلطنه درباره او گويد: در اين عهد جاويد مهد، از رجال و اعيان احدى به قدر وى ترويج علم و دانش و هنر نكرد. مكرر ناصرالدين شاه مى گفت: ثلث مردم ايران را على قلى ميرزا تربيت كرد. و به عزّت و اعتبار و انتشار اسم و اشتهار او نيز در اين دولت كسى نرسيد... از مجالست علماء و افاضل و مذاكرات علوم و فضائل هيچ وقت ملالت نمى يافت و كسالت نمى گرفت. به مجلس مذاكرات علميه در جميع فنون عتيقه آسيايى و معارف طريفه و صناعات جديده اروپايى با اساتيد آن ها مشاركت حاذقانه مى كرد و مخصوصاً در حكمت متوسطه مشرق زمينى خود از اساتيد به شمار مى آمد و در تاريخ و اسطرلاب و هندسه و بسيارى از مسائل، كتابها و رسائل ساخته است... ۲ .
كتابخانه مهم و معتبرى جمع آورى نموده بود كه بعدها نصيب سپهسالار بانى مدرسه سپهسالار جديد (شهيد مطهرى) شد كه از آن كتابها همين شرح حال حضرت عبدالعظيم است كه دو نسخه آن در كتابخانه مدرسه سپهسالار موجود است و نگارنده اين سطور (با طى كردن هفت خوان...) عكسى از اين دو نسخه با تحمل مخارج سنگين فراهم كرده است. اميدوارم هر چه زودتر راه استفاده از نسخه هاى خطى اين كتابخانه مهم آسان گردد و اولياء آن مدرسه و كتابخانه به اين واقعيت واقف شوند كه كتابخانه براى استفاده علاقه مندان است نه براى حبس نسخه ها و دور نگاهداشتن آن ها از استفاده اهل فضل.
اعتضاد السلطنه تاريخ احوال مبارك حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام و احوال عبداللّه ابيض را نوشته و در «جنگ» خويش به طور مسوّده ضبط كرده بود. ميرزا عبدالوهاب خان نصيرالدوله از او خواست كه آن رساله را براى او استنساخ كند او هم پاكنويس

1.فهرست مؤلفين كتب چاپى ۴/۵۶۹ ـ ۵۷۱.

2.المآثر و الآثار ص ۱۹۳.

صفحه از 78