نرم خویی در معاشرت (۲)
وَ ألبِسْنِي زِينَةَ المُتّقينَ في... لينِ العَريكَة.[۱]
در تبیین این فراز نورانی که یکی از زیورهای مردم صالح و با تقوا را نرم خویی می داند، در جلسه قبل نمونه ای از این خصلت پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) را بیان کردیم، چرا که ایشان در صدر انسان های نرم خو است و به فرموده امیر مؤمنان علی (علیه السّلام:)
لَقَد كانَ فى رَسولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله كافٍ لَكَ فِى الاسوَةِ.
[۲]
قطعاً براى تو در پيامبر خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم)، الگويى بسنده است.
رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به عنوان الگویی کامل برای زندگی نیکو نه تنها با خانواده و دوستان برخورد نرمی داشتند؛ بلکه با دشمنان و افراد جاهل و نادانی که با او بد برخورد می‌کردند نیز خوب برخورد می‌کرد. نمونه این اخلاق کریمانه، برخورد و مدارای ایشان با سرسخت‌ترین دشمنان خود در آن زمان، یعنی یهودیان بود که در جلسه قبل گذشت.
نمونه دیگر آن، برخورد ایشان با یکی از اشرار زمان خود می باشد که هم از طریق شیعه و هم از طریق اهل سنت با کمی اختلاف گزارش شده است.
از طریق شیعه مرحوم کلینی نقل می‌کند که امام صادق (علیه السّلام) فرمود: روزى پيامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) نزد عايشه بود كه مردى اجازه ورود خواست. پيامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود:«بِئسَ أخُو العَشيرَةِ»بَد برادرى است در ميان خانواده‌اش!. عايشه برخاست و به اتاق [ديگرى] رفت. پيامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به آن مرد، اجازه ورود داد.
احتمالاً عایشه خیال می کرد که الان پیامبر با این آدم شرور و بدزبان که دیگران از او رنج می‌بردند، برخورد بدی داشته باشد. اما در ادامه روایت می فرماید:
چون مرد داخل شد، پيامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) رو به او كرد و با خوش‌رويى با وى سخن گفت، تا اين كه صحبت‌هايش تمام شد و آن مرد رفت. عايشه گفت: اى پيامبر خدا! با اين كه آن حرف را در باره اين مرد زدى، باز با خوش‌رويى با او برخورد كردى! در اين هنگام، پيامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود:
إنَّ مِن شَرِّ عِبادِ اللَّهِ مَن تُكرَهُ مُجالَسَتُهُ لِفُحشِهِ.
[۳]
از جمله بدترين بندگان خدا، آن كسى است كه به خاطر بدزبانى‌اش، همنشينى با او را خوش نداشته باشند.
این جریان، از طریق اهل سنت هم در صحیح بخاری آمده است و در آنجا حضرت این گونه می فرمایند:
يا عائشة! متى عَهَدتَني فَحاشاً إنّ شرّ الناسِ عندَ اللهِ مَنزلةً يومَ القيامةِ مَن تَركَهُ الناسُ اتقاءَ شرِّهِ.
[۴]
اى عايشه! چه وقت دیدی که من فحش بدهم؟! همانا از جمله كسانى كه در روز قيامت، بدترين جايگاه را نزد خدا دارند، کسی است که مردم، از او به واسطه بدی اش دوری کنند.
بنا بر این، برخورد انسان باید با همه خوب باشد، حتی با شخص بدزبانی که همه از همنشینی با او فراری هستند، اگر این طور باشد از شرّ او مصون خواهیم بود. این، یک درس اخلاقی و یک دستور العمل اجتماعی است که موجب می شود در زندگی و معاشرت با دیگران با مشکلات کمتری مواجه شویم.
