بحث اخلاقی
صلاح و سلامت قلب
وَ اجعَلني... مِن صالِحِی العِبادِ.
[۱]
در تبیین این فراز نورانی، در جلسه قبل، روایتی را از امام صادق(علیه‌السلام) خواندیم که در آن به این نکته مهم توجه داده شده بود که خداوند سبحان انسان را پزشکِ جان خود معرفی کرده است:
فإنّكَ قد جُعِلتَ طبيبَ نفسِکَ.
[۲]
تو طبيب نفْس خويش قرار داده شده‌اى.
به این صورت که خداوند منان از طریق انبیا، نشانه‌های سلامتی یا بیماری معنوی انسان را برایش بیان نموده است. هم عوامل صحت قلب را به او نشان داده و هم میکروب‌هایی که معنویتش را تهدید می‌کند را به او شناسانده است. افزون بر آن، چگونگی درمان بیماری‌های معنوی را نیز برایش توضیح داده است. از این رو، هر کس با تأمل در زندگی خود متوجه می‌شود که قلب و جانش سالم است یا بیمار.
مرحوم آخوند ملاعلی معصومی همدانی از یکی از علمای اهل معرفت ـ که نام ایشان را فراموش کرده‌ام ـ نقل می‌کند که می‌فرمود: اولین باری که مرحوم ملا حسینقلی همدانی را دیدم در کفش‌کَن حرم حضرت امیر(علیه‌السلام) بود. ایشان ابتدائا از من پرسید: شما چند دفعه می‌آیی حرم و می‌روی؟
گفتم: دو بار، یک بار صبح، یک بار شب.
فرمود: در این دو بار زیارت، در حال خود تغییری احساس می‌کنی یا نه؟
این سؤال برایم تازگی داشت، وقتی گفتم: نه، جمله‌ای فرمود که مرا آتش زد و زندگی‌ام را در مسیر جدیدی قرار داد، فرمود: تو مریض هستی، برو خودت را معالجه کن! نمی‌شود آدم سالم روزی دو بار بیاید در کنار منبع نور، ولی احساس نورانیت نکند.
در ادامه این روایت نیز تصریح شده که نشانه صحت و سلامت به انسان شناسانده شده، درد و بيمارى نیز برایش روشن گشته و به داروی آن نیز راهنمايى شده است:
عُرِّفتَ آيَةَ الصِّحَّةِ، و بُيِّنَ لكَ الداءُ، و دُلِلتَ على الدَّواءِ.
بالاترین درجه سلامت قلب از آنِ انبیا و اولیای الهی است:
﴿وَ إِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْراهِيمَ * إِذْ جاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ﴾.
[۳]
و از پيروان وى ابراهيم بود كه با قلبى سالم به سوى پروردگار خويش آمد.
قلب سالم در قیامت و در روزی که مادیات برای انسان سودمند نیست، به او سود می‌رساند:
﴿يَوْمَ لا يَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ * إِلاَّ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ﴾.
[۴]
روزى كه در آن دارايى و فرزندان سودى نمى‌رسانند، مگر آن كس كه با قلبی سالم نزد خداوند بیاید.
قلب سالم ادراکات و احساسات سودمندی دارد و می‌تواند حقایقی را که از راه استدلال و برهان به دست نمی‌آید، ادراک کند:
﴿وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ﴾.
[۵]
و اين گونه، ملكوت آسمان‌ها و زمين را به ابراهيم نمايانديم تا از جمله يقين‌كنندگان باشد.
هر اندازه که دل سالم‌تر باشد ادراکات و احساسات معنوی او بیشتر می‌شود.
[۱]
الصحيفة السجّاديّة، الإمام زین العابدین(عَلَیْهِ‌السَّلامِ)، الدعاء ۲۰.
