سال ولادت حضرت فاطمه(س)

سال ولادت حضرت فاطمه(س)

در مورد سال ولادت حضرت زهرا(س) اختلاف نظر است. در این نوشته، سال پنجم بعثت ترجیح داده شده است.

بر اساس گزارش هاى حديثى و تاريخى، ولادت فاطمه زهرا(ع) در غروب[۱]بيستم جمادى الآخره[۲]سال پنجم بعثت[۳]مطابق با دهم فروردين ماه بوده است.[۴]

اين تاريخ در منابع تاريخى و حديثى شيعه، به اتّفاق، نقل شده است. برخى اهل سنّت نيز تولّد فاطمه زهرا(ع) را پس از بعثت و در سال اوّل يا دوم هجرى گزارش کرده اند؛[۵]ولى قول مشهور و شايع در ميان آنان، سال پنجم پيش از بعثت است.[۶]

شاهد اصلى ادّعاى آنان، گزارشى از عبّاس بن عبد المطّلب است[۷]که افزون بر نااستوارى سند، مضمون آن نيز قابل قبول نيست ؛ زيرا در اين گزارش، تفاخر امير مؤمنان و فاطمه عليهماالسلام با يکديگر در فزونى سنّ خود بر ديگرى مطرح شده که در نهايت با داورى عبّاس بن عبد المطّلب پايان يافته است. او فاطمه(ع) را متولّد سال پنجم قبل از بعثت و امير مؤمنان عليه السلام را متولّد سال دهم قبل از بعثت دانسته است.

چند نکته در اين گزارش، نامقبول جلوه مى کند:

۱. تفاخر کردن دو انسان در افزونى سن، حتّى اگر شأن عصمت را براى آنان در نظر نگيريم، کارى ناپسند است.

۲. افزونى سنّ زن از شوى خويش، شايسته تفاخر نيست.

۳. از آن جا که على عليه السلام از کودکى در خانه پيامبر(ص) زندگى مى نموده، او و همسرش از کودکى در يک خانواده زيسته و باليده اند و از کودکى يکديگر را کاملاً مى شناختند. از اين رو، سخن گفتن و اختلاف نظر و يا تفاخر آنان در اين موضوع، بى معنا و بيهوده جلوه مى کند.

۴. امام على عليه السلام ده سال پيش از بعثت به دنيا آمده و هنگام ازدواج در سال اوّل هجرى، حدود ۲۴ ساله بوده است. بنا بر اين و بر پايه اين حديثِ نامقبول، تفاخر فاطمه(ع) به مسن تر بودنش از امام على عليه السلام، به اين معناست که ايشان هنگام ازدواج، بيش از ۲۴ سال داشته است و اين، امرى بر خلاف فرهنگ ازدواج آن روزگار در زود شوهر دادن دختران است.

ارزيابى دو نظر

مقايسه قول مشهور شيعى با رأى مشهور اهل سنّت، تفاوتى ده ساله در سنّ فاطمه(ع) پديد مى آورد. قرائن حديثى و تاريخى شيعه و اهل سنّت، مؤيّد ولادت ايشان در سال پنجم پس از بعثت هستند.

بر پايه گزارش هاى منابع تاريخى و حديثى شيعه، فاطمه زهرا(ع) هنگام ازدواج در سال نخست هجرى، نُه سال داشته و هنگام شهادت، هيجده ساله بوده اند[۸]که نظريّه ولادت در سال پنجم را اثبات مى کند.

منابع اهل سنّت نيز قرائنى در تأييد اين سخن دارند. از جمله، در منابع اهل سنّت آمده است که ابو بکر و عمر، دو خواستگار فاطمه(ع) بودند ؛ ولى پيامبر(ص) در پاسخ رد به آنان، با اشاره به سنّ کم فاطمه(ع)، فرمود: «إنّها صغيرة».[۹]اين گزارش، تولّد ايشان در سال پنجم بعثت را اثبات مى کند؛ زيرا اگر ايشان در سال پنجم قبل از بعثت متولّد شده باشد، در سال نخست هجرى، دخترى ۱۹ ساله بوده و صغيره ناميده نمى شده است. حتّى بر اساس فرهنگ آن دوره، ازدواج دخترى ۱۹ ساله، ازدواجى ديرهنگام و خارج از عرف بوده است.

منشأ بهشتىِ فاطمه(ع) نيز که در مصادر حديثى شيعه و اهل سنّت آمده، قرينه ديگرى بر تولّد ايشان پس از مبعوث شدن پيامبر خدا(ص) به رسالت است. روشن است که هديه جبرئيل، يا خوردن ميوه بهشتى در رويداد معراج، پس از بعثت رخ داده اند. از اين رو، منابع اهل سنّت که اين وقايع را گزارش کرده اند،[۱۰]نمى توانند مدّعى تولّد فاطمه(ع) قبل از بعثت باشند.


[۱]. ر . ک : کتاب من لا يحضره الفقيه : ج ۱ ص ۴۵۴ ، تهذيب الأحکام : ج ۲ ص ۱۱۳.

[۲]. مسارّ الشيعة : ص ۵۴ ، مصباح المتهجّد : ص ۷۹۳ ، دلائل الإمامة : ص ۷۹ و ۱۳۴ .

[۳]. ر . ک : الکافى: ج ۱ ص ۴۵۸، مصباح المتهجّد: ص ۷۹۳، دلائل الإمامة: ص ۷۹ و ۱۳۴ .

[۴]. گفتنى است: سال روز ولادت حضرت در امسال يعنى سال ۱۳۹۵ هجرى شمسى، روز يازدهمفروردين واقع شد که با سال پنجم بعثت مطابق بود.

[۵]. ر . ک : المستدرک على الصحيحين : ج۳ ص۱۶۱ ، الاستيعاب : ج۴ ص۱۸۹۳ ، تهذيب الکمال : ج۳۵ ص۲۴۸ .

[۶]. الطبقات الکبرى : ج۸ ص۱۹ ، أنساب الأشراف : ج۱ ص۴۰۳ ، المنتظم : ج ۲ ص ۳۲۸ ، الإصابة : ج۸ ص۲۶۳ .

[۷]. الطبقات الکبرى : ج ۸ ص ۲۶ ، أنساب الأشراف : ج ۱ ص ۴۳ .

[۸]. ر . ک : الکافى : ج ۸ ص ۳۴۰ ، مختصر بصائر الدرجات : ص ۱۳۰.

[۹]. سنن النسائى : ج ۳ ص ۲۶۵ و ج ۵ ص ۱۴۳ ، المستدرک على الصحيحين : ج ۲ ص ۱۶۸ ، صحيح ابن حبّان : ج ۱۵ ص ۳۹۹ ، موارد الظمآن : ج ۷ ص ۱۷۰.

[۱۰]. المستدرک على الصحيحين : ج ۳ ص ۱۵۶ ، المعجم الکبير : ج ۲۲ ص ۴۰۶ ، تاريخ بغداد : ج ۵ ص ۲۹۳ ، مجمع الزوائد : ج ۹ ص ۲۰۲.