اسباب نزول در نگاه طباطبایی، جوادی آملی و معرفت

نشریه : کتاب و سنت

نویسنده : پديدآورنده : ناصر حیدر زاده

سال / شماره پیاپی / صفحه 37

چکیده :

سبب نزول،‏ سؤال،‏ حادثه و هر اتفاقی است که در عصر پیامبر (صلّى اللّٰه علیه و آله) رخ داده و باعث نزول آیه،‏ آیات و یا سوره‌ای از قرآن شده است که به شکلی به آن حادثه یا سؤال اشاره دارد. این دسته از روایات از دیدگاه بیشتر اندیشمندان و عالمان علوم قرآنی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این میان،‏ برخی مفسران شیعه همچون علامه طباطبایی،‏ آیت اللّٰه معرفت و آیت اللّٰه جوادی آملی به شیوه‌ای انتقادی به نقل و بررسی این روایات همت گماشته‌اند. علامه طباطبایی بیشتر روایات اسباب نزول را نتیجۀ اجتهاد راویان می‌دانند ولی با این حال،‏ فراوان به نقل و نقد این روایات می‌پردازند. آیت اللّٰه جوادی آملی شأن نزول را جدای از فضای نزول آیه ذکر می‌کنند و همانند استاد خود،‏ علامه طباطبایی،‏ بخشی از روایات اسباب نزولِ نقل‌شده از صحابه و یا تابعین را تنها زمینه‎ساز برداشت‌های تفسیری می‌دانند و حجیتی برای آن قائل نیستند بلکه تنها برای روایاتی در تبیین سبب نزول آیات حجیت قائلند که سند صحیح و معتبر دارند. بر خلاف ایشان،‏ آیت اللّٰه معرفت برای تفسیر صحابی و به تبع آن روایات اسباب نزول نقل شده از ایشان،‏ ارزش علمی و عملی والایی قائل هستند. البته تفاوت‌هایی در بیان و طرح این مباحث در کلام این دانشمندان وجود دارد که در این رهگذر به آن‌ها اشاره شده است.

کلیدواژه‌های مقاله :التفسیر الاثری الجامع ، شأن نزول ، سبب نزول ، المیزان ، تسنیم