همکاری نکردن امام رضا(ع) با حکومت

پرسش :

آیا امام رضا(ع) با حکومت همکاری می کرد؟



پاسخ :

مأمون در ابتدا به پذیرش خلافت و سپس به پذیرش ولایت عهدی اصرار کرد. اما در هر دو مورد با انکار واقعی امام رضا(ع) مواجه شد. مأمون که تحقق سیاست های خویش را در گرو پذیرش ولایت عهدی از جانب امام می دید، به ناچار آن حضرت را به مرگ تهدید کرد و ایشان را بین پذیرش ولایت عهدی و مرگ مختار کرد. امام در پاسخ فرمود: خداوند مرا از اینكه خود را به هلاكت اندازم نهى فرموده، اگر امر بدین منوال است هر كار كه به نظرت رسیده انجام ده، و من آن را مى پذیرم به شرط آنكه در عزل و نصب احدى دخالت نكنم، و رسمى را تغییر ندهم و شیوه های پیشین را دگرگون نسازم و از دور مشاور و راهنما باشم.

این شروط، یعنی چشم پوشی از تمام اختیارات حكومتی و این گونه بیان كردن، خود دلیلی بر الزام و ناچار بودن در پذیرش ولایت عهدی است.

امام پس از پذیرش ولایت عهدی حاضر نشد در قصر ساکن شود و این اعجاب همگان را برانگیخت. همچنین بارها مأمون از امام کمک خواست ولی امام رضا(ع) به او شرایط هنگام پذیرش ولایت عهدی را یادآور شد و از همكاری با حكومت عباسی سر بازمی زد. برای نمونه خلیفه از آن حضرت فردی مطمئن را برای فرمانداری منطقه ای آشوب زده می خواهد و امام پاسخ می دهد كه «من به شرطی در امر ولایت عهدی داخل شدم كه امر و نهی و عزل و نصب نكنم تا اینكه خداوند مرا پیش از تو از این دنیای فانی ببرد».

همچنین پس از آنكه فضل بن سهل از دنیا می رود، مأمون به امام می گوید: ای علی بن موسی اکنون است که ما به تو شدیداً نیازمندیم. در امر حکومت بایسته است که مرا کمک کنی. ولی امام همچنان امتناع می کند و می فرماید: بر توست که تدبیر پیشه سازی و بر ماست که دعا کنیم.

در پاسخ به دعوت خلیفه برای اقامه نماز عید نیز امام شروط هنگام پذیرش ولایت عهدی را یادآور می شود. البته امام مجبور بود که در نمازهای جمعه خلیفه به عنوان مأموم شرکت کند که این امر برای ایشان بسیار دشوار می نمود. یاسر خادم گوید: هر هفته وقتی امام از مصلی باز می گشت، مرگش را از خدا می خواست و این گونه دعا می کرد: پروردگارا! اگر خلاصى من از این گرفتارى كه در آن هستم به مرگم حاصل مى شود در آن تعجیل فرما.[۱]


[۱]. عيون اخبار الرضا(ع) ج۲ ص۱۳۹ح۳ و ص۱۵ ح۳۴ و باب ۴۰ ح۲۵ و ح ۲۹.



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت