مهدويت نگارى در قرن دهم

الف - آثار موجود

۱. القناعه فيما تحسن الاحاطه به من اشراط الساعه، ابو الخير محمّد بن عبد الرحمن سخاوى (م ۹۰۲ ق).

اين كتاب در سال ۱۴۰۶ ق در مكتبه القرآن قاهره به چاپ رسيده است. كتاب، با نام ارتقاء الغرف نيز معرفى شده است.[۱]

سخاوى از مشايخ صوفيه و از علماى اهل سنّت است.

۲. نزول عيسى بن مريم آخر الزمان.

اين كتاب در سال ۱۹۸۵ م در بيروت از سوى دار الكتب العلميه به چاپ رسيده است.

۳. رساله فى رد من انكر ان عيسى إذ انزل يصلى خلف المهدى صلاه الصبح.

اين كتاب، نسخه خطّى اى در كتاب خانه مسجد الحرام به شماره ۵۹ دارد و در كتاب الحاوى للفتاوى سيوطى (ج ۲ ص ۱۶۶) در پايان رساله الاعلام بحكم عيسى به چاپ رسيده است.[۲]

۴. ظهور المهدى.

دو نسخه خطّى در كتاب خانه هاى استانبول با عنوان رساله فى ظهور المهدى و رساله ظهورات المهدى وجود دارد.[۳]

۵. الكشف عن مجاوزه هذه الاُمّه الاُلف.

اين رساله در ضمن رساله هاى سيوطى در الحاوى للفتاوى (ج ۲ ص ۹۲ - ۸۶) بارها به چاپ رسيده و نيز به صورت مستقل به چاپ رسيده است و از ظهور مهدى عليه السلام، خروج سفيانى، نزول عيسى و كشته شدن دجّال سخن گفته است و نسخه هاى فراوانى در كتاب خانه هاى تركيه دارد.[۴]سيوطى در اين رساله اثبات مى كند كه روزگار امّت پيامبر صلى اللّه عليه و آله از هزار سال تجاوز مى كند ؛ ولى به هزار و پانصد سال نمى رسد. از اين اثر نسخه هاى نيز در كتاب خانه آيه اللَّه مرعشى قم به شماره ۷/۲۱۰۲، ۷/۸۳۵۸ و ۱۱/۲۷۷۹ وجود دارد.

۶. العرف الوردى فى أخبار المهدى

اين كتاب، بارها به چاپ رسيده و چاپ اخير آن از سوى «مجمع جهانى تقريب مذاهب اسلامى» در ايران بوده است. همچنين در مجموعه الحاوى للفتاوى سيوطى (ج ۲ ص ۸۶ - ۵۷) انتشار يافته است. نسخه هاى متعدّد در كتاب خانه هاى تركيه دارد. سيوطى در اين كتاب، الأربعون حديثاً فى المهدى ابونعيم را تلخيص كرده و احاديثى نيز بر آن افزوده است.[۵]اين كتاب، داراى ۲۲۵ حديث است. كتاب، تبويب و فصل بندى ندارد. اين روايت ها حاوى اين مضامين است : المهدى منّا أهل البيت، المهدى من عترتى، شمايل و خصال مهدى، و دجّال.

۷. رساله فى علامات المهدى.

اين كتاب، نسخه اى در كتاب خانه مسجد الحرام (به شماره ۳۴) دارد.[۶]

اين آثار، همگى از جلال الدين سيوطى (م ۹۱۱ ق) هستند.

وى از محدّثان پُر تأليف اهل سنّت و از مشايخ صوفيّه در قرن دهم است.

۸. تلخيص البيان فى علامات مهدى آخر الزمان، ابن كمال باش حنفى (م ۹۴۰ ق).

اين كتاب، نسخه هاى متعدّد در كتاب خانه عاشر افندى تركيه به شماره ۴۴۶ و كتاب خانه عارف حكمت مدينه به شماره ۶۲/۷۲۲۴۰ - ق دارد.[۷]

۹. القول المختصر فى علامات المهدى المنتظر، احمد بن محمّد بن حجر هيثمى (م ۹۷۴ ق).

اين كتاب، نسخه هاى متعدد و چاپ هاى گوناگون دارد و به تركى نيز ترجمه شده است.[۸]

كتاب داراى يك مقدّمه و سه فصل و يك خاتمه است. در مقدّمه، بر تواتر احاديث مهدويت تصريح دارد. در فصل اوّل، ۶۳ حديث از پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله، در فصل دوم، ۳۹ حديث از صحابه، و در فصل سوم، ۵۶ حديث از تابعان آورده است. خاتمه نيز حاوى مباحث گوناگونى در موضوع مهدويت است.

اين كتاب، با عنوان علامات المهدى المنتظر، در قاهره، توسط مكتبه القرآن نيز به چاپ رسيده است. نسخه هايى از اين كتاب در قم در كتاب خانه مدرسه حجازى ها، به شماره ۱۱۳/۵۹/۸۸۹۳ و در كتاب خانه محقّق طباطبايى، تصويرى به شماره ۱۱۶ موجود است.

وى از عالمان پُر اثر اهل سنّت است.

۱۰. رساله فى المهدى.

داراى نسخه هاى خطّى در كتاب خانه آيه اللَّه مرعشى به شماره ۵۲۴ و گنج بخش پاكستان به شماره ۸۱۲ است.[۹]

۱۱. البرهان فى علامات مهدى آخر الزمان.

اين كتاب، نسخه هاى فراوان داشته و چندين نوبت نيز چاپ شده است.[۱۰]كتاب در يك مقدّمه و سيزده باب و يك خاتمه، سامان داده شده است و منابع آن العرف الوردى فى أخبار المهدى سيوطى و عقد الدرر ابو بدر يوسف شافعى و جمع الجوامع سيوطى است. نسخه اى از آن در كتاب خانه مسجد اعظم قم به شماره ۶۳۶ و نسخه ديگرى در كتاب خانه آيه اللَّه مرعشى، به شماره ۵۲۳۴ موجود است.

۱۲. تلخيص البيان فى أخبار مهدى آخر الزمان.

اين كتاب نيز نسخه هاى متعدد دارد و در سال ۱۴۰۱ ق، در قم به چاپ رسيده است.[۱۱]

۱۳. احوال مهدى آخر الزمان.

اين كتاب در كتاب خانه آيه اللَّه مرعشى، نسخه اى به شماره ۵۲۴ و ۹۲۱۵ دارد. كتاب شامل شصت حديث همراه با ترجمه فارسى آن است. نسخه اى از آن نيز در كتاب خانه گنج بخش پاكستان به شماره ۱۸۱۲ است.

اين چهار اثر، از علاء الدين على بن حسام الدين متّقى هندى (م ۹۷۵ ق) است.

وى از محدّثان اهل سنّت است.

۱۴. درّ التمام فى تاريخ خروج المهدى.

۱۵. حديث «الائمه من بعدى بعدد نقباء بنى اسرائيل».

۱۶. رساله فى علائم الظهور

مؤلف، مطالبى را كه در كتب علماى هند در باره علائم ظهور ديده، در اين اثر آورده است.

۱۷. رساله فى ظهور المهدى عليه السلام

مطالب كوتاهى در باره چگونگى ظهور حضرت مهدى عليه السلام است.

۱۸. رساله جفر الكبير فى تعيين ظهور المهدى عليه السلام

مؤلّف در اين رساله، سال ظهور حجّت عليه السلام را با استفاده از جفر كبير سال ۱۲۰۰ ق مشخص كرده است.

اين پنج رساله، همگى از محمّد بن پاينده ساوجى به خط مؤلّف در كاشان و به سال ۹۷۹ ق كتابت شده است.[۱۲]نويسنده، شيعى مذهب است ؛ ولى درباره وى اطلاعات بيشترى در منابع نيامده است.

۱۹. النجم الثاقب فى بيان ان المهدى من أولاد على بن ابى طالب، شمس الدين محمّد بن محمّد بن عبد الرحمان بن على بهنسى عقيلى خلوتى شافعى (م ۱۰۰۱ ق).

داراى نسخه هاى خطّى متعدّد است.[۱۳]

نويسنده از سنّيان شافعى مذهب و از مشايخ صوفيّه است.

ب - آثار مفقود

. البرهان فى علامات مهدى آخر الزمان،[۱۴]جلال الدين سيوطى (م ۹۱۱ ق).

وى از محدّثان اهل سنّت و از مشايخ صوفيه است.

۲۱. اثبات الرجعه، على بن حسين بن عبد العالى (م ۹۴۰ ق).

نسخه خطّى اى در كتاب خانه راجه فيض آباد دارد.[۱۵]

مؤلف، از عالمان شيعى است.

۲۲. رساله فى الغيبه.[۱۶]

۲۳. المُهدى إلى ما ورد فى المَهدى.[۱۷]

اين دو اثر، از شمس الدين محمّد بن طولول دمشقى (م ۹۵۳ ق) است.

وى از مورّخان و فقيهان حنفى مذهب است.

۲۴. اثبات الرجعه،[۱۸]شرف الدين يحيى بحرانى (ق ۱۰ ق).

نويسنده از شاگردان محقّق كركى و از عالمان شيعى است.

۲۵. اثبات وجود صاحب الزمان و غيبته و مصالح الغيبه،[۱۹]سيّد شمس الدين محمّد بن امير اسد اللَّه شوشترى (ق ۱۰ ق).

از عالمان شيعى و شاگردان محقّق ثانى است.

۲۶. ذكر القائم وغيبته،[۲۰]حرز بن على بن حسين شناطيرى (ق ۱۰ ق).

اطلاعى از وى به دست نيامد.