مهدويت نگارى در قرن يازدهم

الف - آثار موجود

۱. المشرب الوردى فى مذهب المهدى.

اين كتاب در سال ۱۲۷۸ ق در قاهره به چاپ رسيده و نسخه هاى بسيار دارد.[۱]

كتاب، گفتارى است در باره اين كه مهدى عليه السلام بعد از ظهور به اجتهاد خود عمل مى كند نه به احتياط و نه به تقليد از كسى و مذهبى كه در اين جا منظور، مذهب ابو حنيفه است. شيخ عبد اللَّه هندى معروف به مخدوم الملك چنين حكم كرده كه مهدى عليه السلام به مذهب ابو حنيفه عمل خواهد كرد.[۲]

۲. الرد على من حكم و قضى بأنّ المهدى الموعود جاء و مضى.

اين رساله، نسخه هاى متعددى در نجف، هند و مكّه دارد.[۳]۳. رساله فى حق المهدى.

داراى نسخه خطّى در كتاب خانه بلديه اسكندريه مصر است.[۴]

۴. مهدى آل الرسول.

اين رساله، نسخه هاى بسيار دارد و يك بار بدون تاريخ نيز به چاپ رسيده است. نويسنده، احاديثى را در باره غيبت، ظهور و نشانه هاى ظهور جمع كرده است.

اين چهار اثر از نور الدين على بن سلطان محمّد قارى هروى، مشهور به ملّا على قارى (م ۱۰۱۴ ق) هستند.

وى از دانشمندان حنفى مذهب است كه در علوم بسيارى چيره دست بود.

۵. جزيره خضرا و بحر ابيض، قاضى نور اللَّه شوشترى (م ۱۰۱۹ ق).

در سال ۱۸۸۴ م، در هند در مطبعه نورى به چاپ رسيده است.[۵]

۶. الفوز و الأمان فى المهدى صاحب الزمان.[۶]

اين قصيده در كتاب الحديقه الجلاليه شيخ بهايى به سال ۱۴۱۱ (در صفحات ۴۸ - ۵۰) به چاپ رسيده است. شيخ احمد منيفى، اين قصيده ۶۳ بيتى را شرح كرده كه در آخر كشكول البهائى چاپ مصر به طبع رسيده است. همچنين ترجمه و شرح فارسى آن در مجله سفينه (ش ۱۱) به قلم فهيمه فهيمى نژاد به چاپ رسيده است.

اين اثر از شيخ بهايى (م ۱۰۳۱ ق) است.

۷. فرائد فوائد الفكر فى الامام المهدى المنتظر، مرعى بن يوسف كرمى مَقدسى حنبلى (م ۱۰۳۳ق).

داراى نسخه كتاب خانه ملّى پاريس به شماره ۲۰۲۶، و كتاب خانه سليمانيه استانبول به شماره ۲۲۹۷۰ و ۱۴۴۶ است.[۷]اين كتاب در هفت باب تدوين شده است و تصويرى از نسخه خطى آن در كتاب خانه محقّق طباطبايى در قم به شماره ۱۱۶ موجود است و در قم نيز، تحقيق و منتشر شده است.

وى از عالمان حنبلى مذهب فلسطين و از مشايخ الأزهر است.

۸. كفايه المهتدى فى معرفه المهدى، سيد محمّد ميرلوحى (م، بعد از ۱۰۸۵ ق).

نسخه خطّى اين اثر در كتاب خانه مجلس شوراى اسلامى به شماره ۸۳۳ و در دانشگاه تهران به شماره ۶۱۹ وجود دارد و گزيده آن با عنوان گزيده كفايه المهتدى چاپ شده است.[۸]

وى از عالمان شيعه در دوره صفويه است.

۹. اثبات الرجعه و ظهور الحجه، سيد محمّد موسى استرآبادى (م ۱۰۸۸ ق).

از عالمان شيعه است.

اين كتاب، نسخه هاى متعدد دارد و اخيراً با عنوان الرجعه چاپ شده است.

۱۰. الرجعه، محمّد مؤمن بن دوست محمّد حسينى استرآبادى (م ۱۰۸۸ ق).

اين كتاب در سال ۱۴۱۵ ق در قم به چاپ رسيده و در آن ۱۱۱ حديث گردآورى شده است. نويسنده، خود تلخيص آن را با عنوان منتخب كتاب الرجعه تحرير كرده كه داراى نسخه خطّى در دانشگاه تهران به شماره ۲۱۴۴ است.[۹]

كتاب، مقدّمه اى دارد كه در آن، برخى احاديث تسليم در برابر ائمّه را آورده است و يك باب درباره رجعت و باب ديگر درباره دجّال است.

وى از عالمان شيعى است.

۱۱. شوق مهدى، ملّا محسن فيض كاشانى (م ۱۰۹۱ ق).

غزليات فيض كاشانى در باره حضرت مهدى كه با مقدّمه على دوانى در سال ۱۳۹۸ ق در تهران و در كتاب فروشى اسلاميه، به چاپ رسيده است.

۱۲. اخبار ظهور، ناشناس (ق ۱۱ ق).

نسخه آن در كتاب خانه آستان قدس به شماره ۱۰۶۵۷ نگهدارى مى شود و در ورق ۱۷۵ تصريح شده كه تاريخ تأليف ۱۰۷۸ ق است.[۱۰]

۱۳. توقيت ظهور امام زمان، عبد الهادى بن رفيع الدين حسين رضوى دليجانى (ق ۱۱ ق).

شيعه است.

كتاب، داراى نسخه خطّى به شماره ۱۹۸۸ در كتاب خانه مدرسه فيضيه است.[۱۱]

۱۴. رساله فى بيان وجه غيبه الحجه، ماجد بن فلاح شيبانى (ق ۱۱ ق).

نويسنده رساله، شيعى مذهب است.

از اين رساله، نسخه اى در كتاب خانه آيه اللَّه مرعشى موجود است.[۱۲]

۱۵. تفريج الكربه عن المنتقم لهم فى الرجعه، سيّد محمود حسينى كاظمى (م ۱۰۸۵ ق).

اين كتاب، داراى نسخه اى در كتاب خانه آيه اللَّه مرعشى به شماره ۷۲۶ است و همچنين با نام اثبات وجوب الرجعه و تفريج الكربه هم معرفى شده است.[۱۳]

نويسنده، شيعه امامى است.

۱۶. دعائم الدين و كشف الريبه فى اثبات الكره و الرجعه، محمّد محسن بن محمّد حسين بن عنايه اللَّه مشهدى (ق ۱۱ ق).

داراى نسخه خطى در كتاب خانه ملّى به شماره ۳۹۷ است.[۱۴]

مذهب وى شيعه امامى است.

ب. آثار مفقود

۱۷. مختصر القول المختصر فى علامات المهدى المنتظر.

۱۸. حاشيه على القول المختصر فى علامات المهدى المنتظر.

كتاب القول المختصر از ابن حجر هيثمى است و نويسنده اين دو اثر، نوه وى، رضى الدين بن عبد الرحمان بن احمد بن حجر (م ۱۰۱۰ ق) است.[۱۵]

وى از اهل سنّت است.

۱۹. القصيده فى استقبال قصيده الفوز و الأمان فى مدح صاحب الزمان،[۱۶]شيخ جعفر خَطّى بحرانى (م ۱۰۲۸ ق).

وى شيعه امامى است.

۲۰. اثبات وجود القائم،[۱۷]شيخ بهايى (م ۱۰۳۱ ق).

۲۱. مرآه الفكر فى المهدى المنتظر،[۱۸]موسى بن يوسف كرمى حنبلى (م ۱۰۳۳ ق).

سنّى و داراى مذهب حنفى است.

۲۲. الرد على شرعه التسميه،[۱۹]سيّد رفيع الدين محمّد بن امير شجاع الدين محمود (۱۰۳۴ ق).

وى شيعه است.

۲۳. رساله فى مناهج تسميات المهدى،[۲۰]محمّد باقر حسينى ميرداماد (م ۱۰۴۰ ق).

از فيلسوفان و فقيهان شيعه اماميه در دوره صفوى است.