[ ريا ]
و از جمله انواع شرك ، چنانچه از احاديث ظاهر مى شود ، رياست و ريا ، دو قِسم است : يكى آن كه كسى عبادتى را به جا آورد از براى آن كه مردم ببينند و بشنوند و رضاى الهى ، مطلقا منظور نباشد ؛ و ديگر ، رضاى الهى و ديدن مردم ، هر دو منظور باشد .
و محمّد بن يعقوب كلينى رحمه الله از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود : خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ مى فرمايد كه : من ، از همه شريكى بهترم . كسى كه ديگرى را در عمل خود با من شريك مى كند ، من آن عمل را به آن شريك ، مى گذارم و قبول نمى كنم ، مگر عملى را كه از براى من خالص باشد . ۱
و از آن حضرت ، روايت كرده كه فرمود : هر نوع از ريا ، شرك به خداى تعالى است . به درستى كه كسى كه عملى را از براى مردم مى كند ، ثوابش بر مردم است و كسى كه كارى را از براى خداى تعالى مى كند ، ثوابش بر خداى تعالى است . ۲
و از آن حضرت ، روايت كرده كه در تفسير قول الهى كه : «فَمَن كَانَ يَرْجُواْ لِقَآءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صَالِحًا وَ لَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَا» ، ۳ فرمود كه : مردى كه عمل خيرى به جا آورد و غرضش تحصيل رضاى الهى نباشد ، بلكه مطلبش آن باشد كه مردم ، او را به خوبى وصف كنند و به مردم بشنوانَد ، پس چنين كسى در عبادت الهى ، ديگرى را شريك ساخته .
بعد از آن فرمود كه : هر كسى كه خوبى را پنهان كند ، مدّت بسيارى نمى گذرد كه خداى تعالى ، خوبىِ او را ظاهر مى سازد ، و هر كس كه بدى را پنهان مى كند ، مدّت بسيارى نمى گذرد كه خداى تعالى ، بدىِ او را ظاهر مى كند . ۴
يعنى هر گاه نيّت و باطن كسى بد باشد و اعمال خير را از براى مردم و اغراض باطله به جا آورد و غرضش بندگى الهى نباشد ، خداى تعالى ، او را رسوا مى كند . و ظاهر اين است كه مراد ، امر به اظهار سيّئه و مجاهره به فسق نيست ؛ زيرا كه در اخبار وارد گشته كه سيّئه مخفى را خداى تعالى مى آمرزد و صاحب سيّئه علانيه را مخذول مى سازد . و ممكن است كه مراد ، آن باشد كه هر گاه كسى فعل قبيحى را بسيار مكرّر كند و پشيمان نباشد و اصرار بر آن نمايد ، خداى تعالى ، او را رسوا مى كند .
و از آن حضرت ، روايت كرده كه فرمود : كسى كه عمل قليلى بكند و مطلبش رضاى الهى باشد ، خداى تعالى ، زياده از آنچه او كرده ، بر مردم ظاهر مى سازد و كسى كه عمل خير بسيار را از براى مردم بكند و بدن خود را تَعَب دهد و بى خوابى بكشد ، خداى تعالى ، او را در نظر مردمى كه مى شنوند ، قليل و حقير مى كند . ۵
و از حضرت امام محمّد باقر عليه السلام روايت كرده كه فرمود : محافظت و باقى داشتن ِ عمل ، دشوارتر است از اصلِ عمل . شخصى پرسيد كه : باقى داشتن عمل ، كدام است؟ فرمود كه : مردى عطايى مى كند و چيزى از براى محضِ رضاى الهى صرف مى كند و آن را در نامه عملش ، حَسَنه مخفى مى نويسند و بعد از آن كه به كسى نقل مى كند ، حسنه علانيه مى نويسند و بار ديگر كه نقل مى كند ، آن را عمل ريا مى نويسند . ۶
و از حضرت امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده كه پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود : زود باشد كه زمانى بيايد كه باطن هاى مردم در آن زمان ، بد باشد و ظاهرهاى ايشان ، خوب باشد و غرضشان در اظهار خوبى ، طمعِ در دنيا باشد و به اعمال خير ، قصد تحصيل رضاى الهى نداشته باشند و دين ايشان ، ريا باشد و خوف الهى به ايشان آميخته نباشد . پس خداى تعالى ، همه ايشان را به عِقاب ، مبتلا سازد و بعد از آن ، خداى تعالى را بخوانند (چنانچه كسى در حال غرق شدن بخواند) و دعاى ايشان را مستجاب نسازد . ۷
و از آن حضرت ، روايت كرده كه به عبّاد بصرى خطاب فرمود كه : ويلك ، اى عبّاد! از ريا بپرهيز ؛ زيرا كه كسى كه كارى از براى غير خداى تعالى مى كند ، خداى تعالى ، او را به آن كس كه به جهت او آن كار را به جاى آورده ، باز مى گذارد . ۸
1.. الكافى ، ج ۲ ، ص ۲۹۵ ، ح ۹ .
2.. همان ، ح ۳ .
3.. سوره كهف ، آيه ۱۱۰ .
4.. الكافى ، ج۲ ، ص ۲۹۳ ، ح ۴ .
5.. همان ، ص ۲۹۶ ، ح ۱۳ .
6.. همان ، ح ۱۶ .
7.. همان ، ص ۳۹۶ ، ح ۱۴ .
8.. همان ، ص ۲۹۳ ، ح ۲ .