[ 2 . نشانه هاى متكبّران ]
و از جمله اوصاف ذميمه متكبّران و علامات تكبّر ، راه رفتن از روى خَيلا و حركت دادن دست ها و ساير اعضاست ، و بر خود باليدن و به چپ و راست خود از روى خودبينى نظر كردن . و حق تعالى در كلام مجيد فرموده : «وَ لَا تَمْشِ فِى الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَن تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا» . ۱ و ترجمه ظاهرش اين است كه : راه مرو در روى زمين از روى تكبّر به درستى كه تو زمين را نمى درى و در بلندى به كوه ها نمى رسى .
و از حضرت على بن الحسين عليهماالسلام روايت كرده اند كه در وقت راه رفتن ، دست هاى مبارك آن حضرت ، از برابر بدن نمى گذشت . ۲
و از حضرت پيغمبر صلى الله عليه و آله روايت كرده اند كه روزى بر جماعتى گذشت كه يك جا جمع شده بودند . پرسيد كه : از براى چه اين جا جمع شده ايد ؟ گفتند : ديوانه اى در اين جا هست كه از او حركات سر مى زند . فرمود : اين ، مجنون نيست ؛ بلكه شخصى است كه به بلايى مبتلا شده و مجنونى كه سزاوار است به آن كه او را مجنون گويند ، آن كسى است كه در راه رفتن ، تَبَختُر مى كند و از روى عُجْب به راست و چپ خود نظر مى كند و بر خود مى بالد و دوش ها و پهلوهاى خود را ۳ متكبّرانه حركت مى دهد و آرزوى بهشت از خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ مى كند ، با آن كه مشغول معصيتِ اوست و مردم ، از شرّ او ايمن نيستند . ۴
و از آن حضرت ، روايت كرده كه فرمود : وقتى كه امّت من از روى تبختر راه روند و دست ها را در راه رفتن دراز كِشند و غلامان فارسى و رومى ، خدمتِ ايشان كنند ، جنگ و نزاع در ميان ايشان به هم خواهد رسيد و به دفع يكديگر ، مشغول خواهند شد .
و ابن بابويه رحمه الله در فقيه ، در حديث مناهى نبى صلى الله عليه و آله روايت كرده كه نهى فرمود از آن كه كسى از روى تكبّر ، راه رود و فرمود كه : كسى كه جامه اى بپوشد و به سبب پوشيدن آن ، تكبّر كند ، خداى تعالى ، او را در كنار جهنّم به زمين فرو مى بَرد و در جهنّم ، قرين قارون خواهد بود ؛ زيرا كه اوّل كسى كه خَيلا و تكبّر ورزيد و خداى تعالى ، او را با خانه اش به زمين فرو بُرد ، قارون بود . و كسى كه خَيلا و كبر مى ورزد ، در جبروت با خداى تعالى منازعه كرده . ۵
و از جمله افعال و علامات ايشان ، باز داشتن خدمه وصف زدن ملازمان است در برابر و دوست داشتن كه از روى خضوع و انقياد ، با ايشان سلوك نمايند . و به طُرُق متعدّده روايت شده كه : كسى كه خواهد كه مردم در برابر او بِايستند ، بايد كه جاى خود را در جهنّم ، مهيّا سازد . ۶
و ديگر ، ترك انصاف نمودن و از مردم توقّع داشتن كه سخن درشت از ايشان تحمّل نمايند و در مقام جواب از ايشان تحمّل نمايند و در مقام جواب در نيايند ؛ بلكه نگاه درشت بر روى ايشان نكنند و آواز خود را بلند نسازند . و اين معانى در عرف ايشان ، به آداب دانى و حُسن سلوك ، موسوم است .
ديگر ، طالب صدرِ مجلس بودن و با مردم بر سرِ نشستن ، نزاع كردن ، و مهربانى نمودن و دوست داشتن كسى كه احترام و اِعزاز ايشان ، زياده به جا آورد ، هر چند كه از اشرار باشد ، و مذمّت نمودن و دشمن داشتن كسى كه در اين امور، كوتاهى كند، هر چند كه از صلحا و اخيار باشد.
و از جمله افعال متكبّران كه وعيد بر آن وارد شده ، ساختن عمارت هاى رفيع است از براى زيادتى و ترفُّع بر ابناى جنس خود ، چنانچه ابن بابويه رحمه اللهدر حديث مذكور روايت كرده كه [ پيامبر صلى الله عليه و آله ] فرمود : كسى كه عمارتى از جهت ريا و سُمْعه بنا كند ، يعنى براى آن كه مردم ببينند و بشنوند ، خداى تعالى در روز قيامت ، آن عمارت را تا طبقه هفتم زمين ، بارِ او مى كند و آن عمارت ، آتشى خواهد بود افروخته . بعد از آن ، آن را در گردنش طوقى خواهند كرد و به جهنّم خواهند انداخت و هيچ چيز ، او را نگاه نمى دارد تا وقتى كه به قعر جهنّم رود . گفتند : يا رسول اللّه ! چگونه است بنا كردن از براى ريا و سُمْعه؟ فرمود : آن است كه زياده بر قدرى كه او را كافى باشد ، بنايى گذارد ، از براى آن كه بر همسايگان ، ترفّع و زيادتى كند و بر برادران خود ، مباهات كند . ۷
1.. سوره اسراء ، آيه ۳۷.
2.. الطبقات الكبرى ، ج ۵ ، ص ۲۱۶ ؛ تاريخ مدينة دمشق ، ج ۴۱ ، ص ۳۷۸ ؛ تهذيب الكمال ، ج ۲۰ ، ص ۳۹۰ ؛ سير أعلام النبلاء ، ج ۴ ، ص ۳۹۲ ؛ كشف الغمّة ، ج ۲ ، ص ۲۸۶ .
3.. الف : - «را» .
4.. الخصال ، ص ۳۳۲ ، ح ۳۱ ؛ بحار الأنوار ، ج ۷۰ ، ص ۲۳۳ ، ح ۳۲ .
5.. كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج ۴ ، ص ۱۳ ، ح ۴۹۶۸ .
6.. الأمالى ، طوسى ، ص ۵۳۸ ، مجلس ۱۹ ، ضمن ح ۱ ؛ مكارم الأخلاق ، ص ۴۷۱؛ عوالى اللآلى ، ج ۱ ، ص ۴۳۴ .
7.. كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج ۴ ، ص ۱۱ ، ح ۴۹۶۸ .
