[ فضيلت نيكى در برابر بدى ها ]

تَدْفَعُونَ أنْتُمُ السَّيِّئَةَ بِالَّتِى هِىَ أَحْسَنُ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ تَلْتَمِسُونَ بِذلِكَ وَجْهَ رَبِّكُمْ بِطَاعَتِهِ وَ هُم لا خَيْرَ عِنْدَهُمْ لا يَحِلُّ لَكُمْ أنْ تُظْهِرُوهُمْ عَلَى اُصُولِ دِينِ اللّه ِ ؛ فَإِنَّهُمْ إنْ سَمِعُوا مِنْكُمْ فِيهِ شَيْئاً عَادُوكُمْ وَ رَفَعُوهُ عَلَيْكُمْ وَ جَهَدُوا عَلَى إهْلاَكِكُمْ وَ اسْتَقْبَلُوكُمْ بِمَا تَكْرَهُونَ وَ لَمْ يَكُنْ لَكُمُ النَّصَفَةُ مِنْهُمْ فِى دُوَلِ الفُجَّارِ ، فَاعْرِفُوا مَنْزِلَتَكُمْ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ أهْلِ الْبَاطِلِ ؛ فَإنَّهُ لا يَنْبَغِى لأَهْلِ الْحَقِّ أَنْ يُنَزِّلُوا أنْفُسَهُمْ مَنْزِلَةَ أهْلِ الْبَاطِلِ ؛ لأَنَّ اللّه َ لَمْ يَجْعَلْ أهْلَ الَحَقِّ عِنْدَهُ بِمَنْزِلَةِ أهْلِ الْبَاطِلِ . أَلَمْ يَعْرِفُوا وَجْهَ قَوْلِ اللّه ِ فِى كِتَابِهِ إذْ يَقُولُ :«أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ كَالْمُفْسِدِينَ فِى الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ»؟^۱أكْرِمُوا أنْفُسَكُمْ عَنْ أهْلِ الْبَاطِلِ ، وَ لا تَجْعَلُوا اللّه َ ـ تبارك و تَعالَى وَ لَهُ الْمَثَلُ الأْعلَى ـ وَ إِمَامَكُمْ وَ دِينَكُمُ الَّذِى تَدِينُونَ بِهِ عُرْضَةً لأِهْلِ الْبَاطِلِ فَتُغْضِبُوا اللّه َ عَلَيْكُمْ فَتَهْلِكُوا ، فَمْهلاً مُهْلاً يَا أهْلَ الصَّلاَحِ ، وَ لا تَتْرُكُوا أمْرَ اللّه ِ وَ أمْرَ مَنْ أمَرَكُمْ بِطَاعَتِهِ ، فَيُغَيِّرَ اللّه ُ مَا بِكُمْ مِن نِعْمَةٍ . أَحِبُّوا فِى اللّه ِ مَنْ وُصِفَ بِصِفَتِكُمْ ، وَ أَبغِضُوا فِى اللّه ِ مَنْ خَالَفَكُمْ ، وَ ابْذُلُوا مَوَدَّتَكُمْ وَ نَصِيحَتَكُمْ لِمَن وَصَفَ صِفَتَكُمْ ، وَ لا تَبْذُلُوهَا لِمَنْ رَغِبَ عَنْ صِفَتِكُمْ وَ عَادَاكُمْ عَلَيْهَا وَ بَغَى لَكُمُ الْغَوَائِلَ . هذَا أدَبُنَا أدَّبَ اللّه ُ فَخُذُوا بِهِ وَ تَفَهَّمُوُه وَ اعْقِلُوهُ وَ لا تَنْبِذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِكُم ؛ مَا وافَقَ هَوَاكُمْ أخَذْتُمْ بِهِ ، وَ مَا خَالَفَ هَوَاكُمْ طَرَحْتُمُوهُ وَ لَمْ تَأخُذُوا بِهِ .
يعنى : رفع مى كنيد و از خود مى گذرانيد بدى ها كه مخالفان با شما كنند ، به آن چيزى كه آن بهتر است (يعنى به تقيّه و مدارات ، با ايشان سلوك مى كنيد) و در اين ضمن ، طلب مى كنيد كه خداى تعالى ، از شما راضى شود ، به سبب اطاعت و بندگى او كه در تقيّه و صبر بر ايذاىِ مخالفان ، و متابعت ائمّه معصومين عليهم السلام به جاى مى آوريد . و اين كلام ، اشاره است به قول الهى كه فرموده :«وَ لَا تَسْتَوِى الْحَسَنَةُ وَ لَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِى هِىَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِى بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَدَ وَةٌ كَأَنَّهُ وَلِىٌّ حَمِيمٌ * وَ مَا يُلَقَّاهَآ إِلَا الَّذِينَ صَبَرُواْ وَ مَا يُلَقَّاهَآ إِلَا ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ».^۲و ترجمه ظاهرش آن است كه : مساوى نيست خوبى و بدى ؛ يعنى هر گاه توانى^۳خوبى و بدى كرد ، خوبى را اختيار كن ؛ زيرا كه مساوى نيستند .
بعد از آن فرمود كه : دفع كن و از خود بگذران عداوت و ايذاى دشمنان را به خصلتى كه بهتر است (يعنى در برابر دشمنى او ، درشتى مكن و بهر نحوى كه به احسان ، اقرب باشد ، با او سلوك كن . مثلاً در مقابل بدى اى كه از دشمن به كسى رسد ، ممكن است تلافى به زياده از آنچه او كرده و به مثل آن كمتر . و ممكن است عفو و با وجود عفو ، احسان كردن . و هر مرتبه ، بهتر و بالاتر از ديگرى است ) .
بعد از آن فرمود كه : هر گاه به وجه بهتر از خود بگذرانى ، ناگاه ، كس كه ميانه تو و او عداوت است ، چنان مى شود كه گويا دوستى است كه قرابت نسبى با تو دارد و قبول اين خصلت حميده كه عبارت از احسان كردن در مقابل بدى باشد ، نمى كند و به آن راضى نمى شود ، مگر آنها كه صاحب صبر باشند . و قابل و صاحب اين خصلت نمى باشد ، مگر كسى كه صاحب بهره عظيم از خوبى و محاسن اخلاق بوده باشد .
بعد از آن حضرت فرمود كه : نزد مخالفان ، خير و خوبى نيست و جايز نيست شما را كه مطّلع و عالم سازيد ايشان را بر اصول و قواعد دين الهى ؛ زيرا كه اگر ايشان ، از اين قبيل چيزى از شما بشنوند ، با شما دشمنى مى كنند و آن معنى را كه از شما شنوند ، شهادت مى دهند و به سلاطين و اهل جور مى رسانند يا بر شما حجّت مى سازند و بر دوش شما بار مى كنند و در هلاك شما سعى مى كنند و رو به روى شما مى گويند و مى كنند آنچه شما را بد آيد ، و شما تلافىِ موافق حق ، از ايشان نمى توانيد جست در ايّام دولت فجّار و ظَلَمه . پس مرتبه خود را در ميان خود و اهل باطل بشناسيد ؛ زيرا كه سزاوار نيست اهل حق را كه خود را در مرتبه اهل باطل قرار دهند ؛ زيرا كه خداى تعالى ، اهل حق را پيش خود ، مرتبه اهل باطل قرار نداده^۴. آيا ندانسته ايد وجه قول الهى را كه در كتاب خود فرموده ، آن جا كه مى فرمايد :« أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَـتِ كَالْمُفْسِدِينَ فِى الْأَرْضِ أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ ؟ »، يعنى : آيا مى گردانيم ما آن جماعتى را كه ايمان آورده و اعمال صالحه كرده اند ، مثل آنها كه در روى زمين فساد كنند ؟ يا آن كه : مى گردانيم صاحب تقوا را مثل فجّار و ارباب معاصى ؟
بعد از آن فرمود كه : گرامى داريد خود را از مرتبه اهل باطل يا اختلاط با ايشان ، و خداى ـ تبارك و تعالى ـ را كه صاحب بهترين صفات و مدايح است و امام خود را و دينى [ را ] كه به آن ، عبادت پروردگار خود مى كنيد ، در دست و زبان اهل باطل ميندازيد ، و اگر چنين كنيد ، باعث آن مى شود كه خداى تعالى ، بر شما غضب كند و هلاك شويد . پس با تأنّى و هموارى باشيد ، اى اهل صلاح و امر خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ . و فرموده : كسى را كه خداى تعالى ، شما را به متابعت او امر فرموده (يعنى امام وقت يا رسول اللّه وائمّه عليهم السلام ) را ترك مكنيد ، و اگر ترك كنيد ، تغيير خواهد فرمود خداى تعالى ، آنچه از نعمت خود [ را كه ] به شما عطا فرموده . و دوست داريد كسى را كه به صفت شما (يعنى تشيّع و دوستى اهل بيت عليهم السلام ) موصوف باشد ، و از براى خدا دشمن داريد كسى را كه مخالفِ شما باشد ، و دوستى و خيرخواهى خود را بذل كنيد و مضايقه مكنيد [ نسبت ]به كسى كه به صفت شما موصوف باشد ، و بذل مكنيد به كسى كه از صفت شما عدول نموده به طريقه ديگر راغب باشد و به سبب مذهب ، با شما دشمنى كند و خواهد كه شما را به مَهالك اندازد .
و بعد از آن فرمود كه : اين طريقه سلوك و آداب ما ، ادب و طريقه خداى ـ عزَّ و جلَّ ـ است . پس آن را اخذ كنيد و بفهميد و ياد گيريد و در پسِ سر خود ميندازيد كه آنچه با خواهش شما موافق باشد ، اخذ كنيد و به آن عمل نماييد ، و آنچه مخالف خواهش شما باشد ، دور اندازيد و عمل به آن نكنيد .