الخرائج و الجرائح ـ منبع عاشوراپژوهی

در این کتاب به بیان اموری مربوط به پیامبر(ص) و دوازده امام(ع) پرداخته شده است.

منبع: دانشنامه امام حسین(ع)، ج ۱، ص ۷۸

ابو الحسین، سعید بن عبد اللّه بن حسین بن هبة اللّه (م ۵۷۳ ق) مشهور به قطب الدین راوندی، از مفسّران، محدّثان و فقیهان قرن ششم هجری است. او از خاندان علم بود و افزون بر پدر و جدّش، فرزندان و نوادگانش نیز از فضلای روزگار خود بوده اند.[۱]

او مورد ستایش همه عالمانی است که از او یاد کرده اند، بویژه که فهرست نگار مشهور معاصر او، منتجب الدین، وی را «فقیه، عین، صالح و ثقه» دانسته و تصنیف های متعدّد او را برشمرده است.[۲]

قطب راوندی، نزد استادان بزرگی مانند: امین الإسلام طَبْرِسی (مؤلّف تفسیر مجمع البیان)، عماد الدین طبری (مؤلّف بشارة المصطفی لشیعة المرتضی) و نیز شهردار بن شیرویه دیلمی (مؤلّف مسند الفردوس و از عالمان اهل سنّت)، علم آموزی کرد و افتخار استادی عالمان متعدّدی مانند ابن شهرآشوب را دارد.

تألیفات متعدّد راوندی مانند: تفسیر القرآن، خلاصة التفاسیر، الرابع فی الشرائع، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة و...، نشان از چیره دستی او در فقه، حدیث و تفسیر دارد.

راوندی با تکیه بر آگاهی های گسترده خود در حوزه شیعه و اهل سنّت، توانست بسیاری از معجزات و کرامات پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) را در کتاب الخرائج و الجرائح، یکجا گرد آورد و آنها را در بیست باب، جای دهد. وی سیزده باب را ویژه پیامبر(ص) و دوازده امام، قرار داده و باب چهاردهم تا بیستم را به مباحث پیرامونی (مانند: نصوص و براهین اثبات امامت هر یک از ائمّه و نیز مقایسه آنها با کرامات پیامبران پیشین و گوشزد کردن تفاوت کرامت و شعبده بازی و معجزه و مکر و حیله)، اختصاص داده است.

متأسّفانه راوندی، اسناد روایات خود را به صورت منقطع آورده است و در بیشتر موارد، تنها راوی مستقیم امام و یک یا دو راوی پس از او را ذکر کرده است. این شیوه در کنار عدم ذکر منبع، موجب شده است که روایات او برای حجّیت یافتن، نیازمند قرینه های دیگر مانند وجود در کتب معتبر دیگر باشند.

گفتنی است که مؤلّفان متعدّدی پس از او بر احادیث وی اعتماد نموده و آنها را در کتاب های خود، گزارش کرده اند. اِربِلی در کشف الغمّة، زین الدین نُباطی در الصراط المستقیم، شیخ حرّ عاملی در وسائل الشیعة، و علّامه مجلسی در بحار الأنوار و ابن صبّاغ مالکی در الفصول المهمة، از این جمله اند.

[۱]. ر.ك: رياض العلماء: ج ۲ ص ۴۱۹ و ج ۵ ص ۱۱۷، فهرست أسماء علماء الشيعة: ص ۵۶ ش ۱۱۱ و ص ۱۲۷ ش ۲۷۵ و ص ۱۷۲ ش ۴۱۹ .

[۲]. ر.ك: فهرست أسماء علماء الشيعة: ص ۸۷ ش ۱۸۶ .